Lương Xuân Việt trong những ngày cuối tháng 4 năm 1975 chỉ là một cậu bé 9 tuổi, được bố là một thiếu tá Thủy quân Lục chiến đưa cả gia đình gồm mẹ và các chị lên trực thăng của Mỹ bay ra tàu USS Hancock đậu ngoài khơi. Khi cậu bé hỏi đây là đâu và nó có nghĩa là gì, người cha trả lời nghĩa không có gì trên đời không có thể hại cậu bé được nữa. Nói chuyện trên trang facebook tiếng Anh của US Army, Thiếu tướng gốc Việt nói rằng những gì diễn ra trên tàu Hancock đã là động lực để ông đi theo con đường của người cha, phục vụ trong quân đội.

Con đường thăng tiến của Lương Xuân Việt đi lên từ thiếu tá tiểu đoàn trưởng một tiểu đoàn của Sư đoàn 82 Nhảy dù, phục vụ ở chiến trường Iraq, đại tá lữ đoàn trưởng một lữ đoàn thuộc Sư đoàn 101 Nhảy dù ở Afghanistan, chuẩn tướng tư  lệnh phó Sư đoàn Kỵ binh số 1 phụ trách hành quân tác chiến, thiếu tướng tư lệnh phó Quân đoàn 8 đóng tại Nam Hàn và cuối cùng là Tư lệnh Lục quân Hoa Kỳ tại Nhật Bản.

Trong dịp nói chuyện trên facebook vào tháng 5 vừa qua nhân Tháng Di sản Người gốc Á châu Thái bình dương, Thiếu tướng Việt cho biết có những người gốc Á châu email cho ông, nói ông là nguồn cảm hứng cho họ nhập ngũ và vì thế ông nhận thấy có áp lực nhưng sẵn sàng chấp nhận thử thách đó. Ông cũng nói về sự bình đẳng, đa dạng chủng tộc trong quân đội và nhận thấy rằng người gốc Á, Phi và Trung Đông ít có cơ hội hơn để nắm các vị trí chỉ huy từ cấp lữ đoàn trở lên.

Và trong lãnh vực tư nhân, ông cũng nhận thấy những người gốc Á làm việc trong các công ty rất tích cực nhưng không được cân nhắc vì nó không phải là ưu tiên của cấp lãnh đạo vì họ tin rằng người Á châu không kêu ca và vẫn trung thành. Và ông nói những thiên kiến, sự thù ghét người Á châu gần đây làm cho ông cảm thấy bị tổn thương một cách sâu xa. Vị thiếu tướng gốc Việt nói dù nước Mỹ không hoàn hảo nhưng ông xác định ông biết ơn nước Mỹ và tin rằng Mỹ vẫn là đất nước tốt đẹp nhất trên hoàn cầu.

Chỉ năm tuần sau buổi nói chuyện đó, vào ngày 25.6.2021 Thiếu tướng Việt đã bàn giao chức vụ chỉ huy Lục quân Mỹ ở Nhật cho Chuẩn tướng Joel Vowell. Người Việt khắp thế giới ái mộ và quý mến vị tướng Mỹ gốc Việt đã hết sức ngỡ ngàng, sốc, bực tức không hiểu tại sao sau buổi nói chuyện đó Thiếu tướng Lương Xuân Việt phải giải ngũ mà không thuyên chuyển qua một đơn vị hay trao cho một chức vụ khác, dù chỉ là ngồi chơi xơi nước trước khi phải nghỉ hưu vì đến tuổi hạn định 64 hay sau khi đã phục vụ trong quân đội đến 40 năm vào năm 2017 lúc ông 61 tuổi?

Tướng Việt không nói lý do ông giải ngũ nhưng người ta được biết rằng, trong một thông cáo của Bộ Quốc phòng được phổ biến vào ngày 25.1.2021 (Immediate release – General Officer Assigments) bổ nhiệm khoảng 15 vị tướng trong các chức vụ mới, Chuẩn tướng Joel B. Vowell sẽ  giữ chức vụ Tư lệnh Lục quân Mỹ tại Nhật, nghĩa là Tướng Vowell sẽ thay tướng Việt. Có điều tại sao Tướng Việt phải về hưu khi ông còn khá trẻ? Phải chăng quân đội vẫn có những “sự thiên kiến có hệ thống” như Tướng Việt nói ở trên? Phải mất đến 5 tháng mới bàn giao chức vụ. Nhưng quyết định cho Tướng Việt nghỉ hưu từ lúc nào, bởi nơi đâu? Những câu hỏi này thế nào cũng sẽ được trả lời hay tiết lộ trong thời gian tới.

Trong thời gian chuyển tiếp qua đời sống dân sự, Tướng Việt sẽ dành thì giờ nghỉ ngơi trước khi hoạch định tương lai cho mình. Cuộc đời quân ngũ thâm niên như ông sẽ là một hành trang quý báu cho chặng đường còn lại. Trong 47 vị tổng thống Hoa Kỳ, có đến 11 vị là cựu quân nhân trong đó 10 vị từng là sĩ quan cấp úy, cấp tá và cấp tướng. Tướng Việt không thể ra ứng cử tổng thống vì không sinh đẻ tại Mỹ, nhưng ông có thể ứng cử vào hạ viện hay thượng viện hoặc thống đốc nếu ông muốn làm chính trị, mà đó là con đường có thể ông muốn và người Việt Nam mong đợi. Và con đường dạy học, cố vấn hay làm giám đốc cơ sở kinh doanh cũng mở rộng cho một người có bằng cấp đại học và kinh nghiệm lãnh đạo trong quân đội.

Biết đâu giải ngũ sớm đôi khi lại có lợi cho ông và đất nước Việt Nam hiện nay?

(Trích từ báo in TVTS số 1841 phát hành ngày 07.07.2021)