Cuộc tranh luận tổng thống Mỹ lần đầu đã không làm cho những người mô phạm -dù đó là nhà giáo, nhà báo hay chính trị gia- hài lòng vì những nhà lãnh đạo cao cấp nhất như tổng thống và cựu phó tổng thống đã hành động và và cư xử với nhau như những đứa họ trò. Họ cho rằng lãnh đạo của một nước văn minh, đứng đầu thế giới không thể ăn nói thiếu văn hóa đến như thế. Nhưng đấy là chuyện bình thường tại các nước dân chủ. Ở vài nước các vị dân cử còn thượng cẳng chân hạ cẳng tay trong quốc hội. Vì thế TiVi Tuần-san đã nhận xét trong số báo tuần trước rằng cả Tổng thống Donald Trump và Phó Tổng thống Joe Biden đều là”cá mè một lứa”.

Cuộc tranh luận phó tổng thống Mỹ duy nhất đã diễn ra vào tuần qua, được hầu hết mọi người cho là có văn hóa, lịch sự và lịch lãm nữa. Chỉ có điều là cả hai đều nói chồng lên nhau khiến nhiều lúc người điều hợp phải yêu cầu Phó Tổng thống Mike Pence và Thượng Nghị sĩ Kamala Harris hãy ngưng để người kia nói, nhưng họ vẫn đường ta ta cứ đi.

Không biết vô tình hay cố ý, bà Harris đã tạo cho khán thính giả có cảm tưởng bà là người tuân thủ trò chơi, lịch thiệp khi nhắc đi nhắc lại nhiều lần “Thưa ông Phó Tổng thống, tôi đang nói đây” bởi ông Pence không chịu ngưng, do đó tạo cảm tưởng ông Pence ngắt lời bà Harris nhiều hơn. Không thể phủ nhận bà cựu công tố viên “có tài ăn nói”, hùng biện như Barack Obama, nhưng ông Pence là người nói sâu sắc hơn, đôi lúc làm bà thượng nghị sĩ tránh trả lời. Nếu nói đây là một cuộc tranh luận lịch sự thì cũng đúng, vì cả hai đã không tìm cách vặn hỏi, áp đảo đối thủ cho đến khi đối thủ phải trả lời.

Bà Harris đã dành phần thắng cho phe mình khi cáo buộc Chính phủ Trump là chính phủ thất bại nhất trong lịch sử Hoa Kỳ vì đã vô trách nhiệm, vô tâm để cho khoảng 210,000 người Mỹ đã chết trong khi đã biết rằng con coronavirus này rất nguy hiểm. Dù thực tế không hẳn họ chết vì con virus này nhưng ông Pence đã chưa thuyết phục được người nghe khi cho rằng người sẽ chết nhiều hơn nếu ông Trump mở cửacho người Tàu ồ ạt vào Mỹ như Biden yêu cầu. Bà Harris cũng đã tấn công ông Trump vì chủ trương dẹp bỏ Obamacare, sẽ làm cho hàng triệu người bị bệnh có sẵn sẽ không được hưởng bảo hiểm y tế trong khi ông Pence nói chính phủ Trump sẽ có cách giúp mà chẳng nói rõ giúp như thế nào.

Nhưng ông Pence đã làm bà Harris lúng túng khi cáo buộc bà ủng hộ chính sách Green New Deal của phe xã hội và thiên tả để kiếm phiếu, và dù bây giờ bà có dung hòa, nhưng chủ trương triệt để chống sử dụng năng lượng hóa thạch và đá phiến trước đây của ông Biden và bà Harris vẫn để lại dấu ấn trong ký ức của các công nhân sống nhờ kỹ nghệ khai thác hầm mỏ, một lãnh vực giúp Hoa Kỳ độc lập về năng lượng.

Ông Pence còn hỏi một câu rằng liệu một Tổng thống Biden có làm cho Tối cao Pháp viện đầy người không, đã khiến bà Harris tránh không trả lời bởi phe Dân chủ nhất quyết không muốn ông Trump chọn người thay thế ghế chánh án Tối cao Pháp viện do bà Ruth Ginsburg qua đời. Lý do: phe Dân chủ đang tìm cách thay đổi con số 9 chánh án đã có 150 năm nay bằng cách  nâng từ 9 lên 13 người nếu ông Biden vào Tòa Bạch Ốc và Dân chủ chiếm đa số thượng viện trong cuộc bầu cử tới. Điều này có nghĩa dù chánh án Amy Barrett được Tổng thống Trump chỉ định và sẽ được thượng viện chấp thuận (6/3) thì  với 4 chánh án mới cho Tối cao Pháp viện do Tổng thống Biden bổ nhiệm, phe cấp tiến vẫn sẽ chiếm đa số 7/6.

Một câu nói cuối cùng của bà Harris rằng Trump đã làm nước Mỹ bị chia rẽ (đây là câu thần chú của phe Dân chủ và truyền thông cánh tả), đã được ông Pence giải thích rằng nước Mỹ không chia rẽ. Tại nghị trường hay ngay tại Tối cao Pháp viện, các vị dân cử hay chánh án có thể chỉ trích nhau kịch liệt hay không đồng ý, nhưng ra bên ngoài họ vẫn có thể là bạn hay không thù ghét nhau, đó là cái đẹp của nền dân chủ Hoa Kỳ.

Ông Barack Obama đã làm đến tổng thống Hoa Kỳ, bà Kamala Harris đã được làm ứng viên phó tổng thống. Có chia rẽ hay kỳ thị không?

(Trích từ báo in TVTS số 1803 phát hành ngày 14.10.2020)