Chúng ta đang tiến tới những khoảng thời gian cuối cùng của năm 2019 – một năm đầy rẫy các sự kiện gây chấn động trong nước Úc và trên toàn thế giới. Thế nhưng để lại ấn tượng lớn lao, đầy cảm xúc nhất trong năm qua có lẽ là các cuộc đấu tranh cho độc lập và dân chủ– có nơi thắng, có nơi lưng chừng chưa hồi kết, còn có nơi thì dân chúng bị đè nén đến triệt tiêu cả y chí đứng lên.

Nước Anh, sau gần ba năm rưỡi chật vật trong hành trình tách ra khỏi liên minh châu Âu EU (gọi tắt là Brexit), tiêu tốn hai đời thủ tướng, thì cuối cùng cũng đã chạm tới cánh cửa gần nhất để hoàn tất Brexit. Chiến thắng áp đảo của Đảng bảo thủ trong cuộc tổng tuyển cử đồng nghĩa với việc Boris Johnson sẽ rộng đường thông qua kế hoạch Brexit của mình tại Nghị viện Anh, để tiến tới thương lượng đến kết quả cuối cùng với EU hạn chót vào trước ngày 31/1 năm sau.

Brexit là ý nguyện của người dân Anh, là một minh chứng về dân chủ – được chính phủ cam kết thực hiện sau khi hơn nửa số cử tri bỏ phiếu rời EU năm 2016. Ủng hộ tách khỏi Liên minh Châu Âu, nước Anh muốn được nắm quyền tự quyết một cách tuyệt đối đối với các vấn đề quốc gia, thay vì chịu chi phối một cách quá mức từ thủ phủ Brussels của EU. Nếu cuộc thương lượng với EU hoàn tất vào đúng hạn trong tháng sau, thì thời kỳ quá độ phía trước cũng sẽ không dễ dàng đối với chính phủ Johnson. Tuy nhiên sự độc lập về chính trị và kinh tế là điều họ mong mỏi, và nó đang đến rất gần. Đó là khởi đầu cho một chiến thắng đối với  Anh.

Còn tại Hồng Kông, nơi từng là thuộc địa của Anh trong hơn 150 năm, tận hưởng một chế độ dân chủ qua bao nhiêu thế hệ, giờ đang nhìn thấy một nguy cơ đe dọa ngày càng rõ nét từ chế độ độc tài Cộng sản Trung Quốc. Những cuộc biểu tình dân chủ diễn ra mỗi cuối tuần bắt đầu từ tháng Sáu tới nay, với quy mô lên đến hàng triệu người. Bắt đầu từ những cuộc diễu hành ôn hòa, các cuộc đụng độ đã xẩy ra, bức tranh biểu tình ngày càng thấm màu bạo lực, còn nền kinh tế chìm trong một màu tối xám.

Phong trào biểu tình đã khiến chính phủ Hồng Kông phải từ bỏ kế hoạch về dự luật dẫn độ, nhưng điều đó không đủ để người biểu tình dừng lại. Hiện vẫn có các nghi ngờ xung quanh việc các yếu tố bên ngoài đứng sau phong trào biểu tình, nhưng dù sao chăng nữa, tinh thần quật cường của người dân Hồng Kông là không thể phủ nhận. Và chúng ta biết rằng, họ sẽ vẫn tiếp tục, vẫn đấu tranh cho dù sẽ còn nhiều tổn thương và mất mát. Kết quả sẽ đến đâu vẫn là một dấu chấm hỏi, nhưng trên tất cả, phong trào biểu tình gây rúng động thế giới của người HK đã cho thấy một niềm khát khao dân chủ mạnh mẽ, và đã truyền cảm hứng cho không ít người về ý chí đấu tranh cho những giá trị chính đáng của con người.

Nhìn về Việt Nam, ngược lại ta thấy một năm ảm đạm và đáng buồn. Bất chấp những hành vi gây hấn trắng trợn của Trung Cộng, những vụ tước đoạt đất đai của người dân, những vụ bắt bớ và bỏ tù người hoạt động dân chủ một cách thiếu minh bạch, hầu như chẳng có bóng dáng một cuộc biểu tình lớn, mà có chăng cũng chỉ là những nhóm lẻ tẻ chỉ có thể đứng lên trong khoảnh khắc trước khi bị công an giải tán.

Trong khi những năm trước đó, đã có những cuộc biểu tình có tổ chức diễn ra trên khắp đất nước, với hàng nghìn người xuống đường phản đối luật đặc khu, luật an ninh mạng hồi năm ngoái, hay biểu tình phản đối nhà máy Formosa hồi năm 2016. Các cuộc biểu tình đều bị dập đi nhanh chóng, hàng trăm người bị bắt và bỏ tù. Và như vậy đến giờ, chẳng còn mấy ai dám dũng cảm lên tiếng. Những nhà báo độc lập đưa ra tiếng nói mạnh mẽ thì tiếp tục bị bắt, bị gán vào các tội danh “phản động”, hay “chống phá nhà nước” và chịu những án tù nặng.

Sự đè nén và gieo rắc sợ hãi của chính quyền đã khiến triệt tiêu tinh thần tranh đấu của người dân, khiến họ chỉ còn biết nghe theo, chấp nhận, và thỉnh thoảng chậc lưỡi trong yên lặng. Nhưng ta cũng chắc chắn một điều rằng, một cơ chế quản lý con người bằng sự kìm kẹp tự do và hăm dọa thì sẽ không thể bền lâu.

(Trích từ báo in TVTS số 1761 phát hành ngày 25.12.2019)