Hành trình 40 năm của Cộng đoàn Gioan Hoan tại St Joseph Church, Collingwood, Melbourne

02 Tháng Mười Một, 2019 | Người Việt đó đây
Ngôi nhà thờ mới xây: Ca đoàn Cung Chiều 40 năm tuổi với hai thế hệ trong thánh lễ tạ ơn 40 năm thành lập cộng đoàn Thánh Gioan Hoan ở vùng Collingwood. Hình: TVTS

(TVTS) — Hôm Chủ Nhật 27.10.2019, Cộng đoàn Công giáo Gioan Hoan ở Thành phố Melbourne đã tổ chức buổi lễ kỷ niệm 40 năm thành lập cộng đoàn tại giáo xứ St Joseph Church số 46 Otter St, Collingwood, Vic 3066 bằng một thánh lễ tạ ơn và tiệc mừng.

Buổi lễ và tiệc mừng đã được cộng đoàn chuẩn bị nhiều tháng trước để đánh dấu sự hình thành của một cộng đoàn Công giáo Việt Nam đầu tiên ở tiểu bang Victoria, nơi người tị nạn không phân biệt tôn giáo tụ họp, gặp gỡ nhau lúc đầu của một thời tị nạn đầy yêu thương, dùm bọc với nhiều kỷ niệm.

Cộng đoàn Gioan Hoan đã mời một số đại diện các đoàn thể Công giáo ở các cộng đoàn khác đến dự trong đó có những người từng một thời là thành viên của cộng đoàn khi mới đến định cư. Cộng đoàn cũng mời một số người Úc từng gắn bó với người Việt trong thời gian đầu gồm các tu sĩ và những người như Luật sư Ramon Frederico, người làm cố vấn cho Cộng đồng Người Việt Tự do Victoria và cũng làm cố vấn thiện nguyện cho người Việt tại Trung tâm Mục vụ Vào Đời (sau là quán Vào Đời) trên đường Victoria St, Richmond.

Ngôi thánh đường có sức chứa khoảng 250 người đã có khoảng 400 người đến dự lễ do khoảng 20 vị linh mục Việt và Úc đồng tế.

Linh mục linh hướng Nguyễn Ngọc Dũng của cộng đoàn mở đầu thánh lễ xin giáo dân hiệp lời cầu nguyện cho Linh mục Bart Huỳnh San, người thành lập Cộng đoàn Gioan Hoan,  vừa mới qua đời cách đấy 17 ngày.

Trong bài giảng của thánh lễ,  Linh mục Hoàng Kim Huy, cựu chánh xứ giáo xứ St Joseph Collingwood và Our Lady of the Southern Cross ở Clifton Hill (nay làm mục vụ ở Sydney) cũng gợi lại những kỷ niệm trong những năm coi sóc hai xứ đạo trong đó có Cộng đoàn  Gioan Hoan. Cha Huy là người tích cực vận động để Tòa Tổng Giám mục Tổng Giáo phận Melbourne chấp nhận cho xây lại nhà thờ St Joseph sau khi nhà thờ này bị cháy vào năm 2006 thay vì dùng để làm cơ sở giáo dục.

Các linh mục chuẩn bị trước giờ dâng thánh lễ tạ ơn. Hình: TVTS

Cha nói rằng lịch sử 40 năm hình thành và xây dựng của Cộng đoàn Gioan Hoan ở giáo xứ St Joseph Collingwood cũng giống như hành trình 40 năm của dân Do Thái từ Ai Cập trở về Miền Đất Hứa, cũng đầy rẫy những buồn vui, khó khăn nhưng cuối cùng đã vượt qua.

Dịp này, Linh mục Võ Thanh Xuân nay đã nghỉ hưu cũng được mời lên phát biểu, vì Cha Xuân là cha phó xứ của St Joseph Church trước khi nhà thờ bị cháy. Cha nói rằng có nhiều lúc có những vận động để dùng nhà thờ này vào công việc khác nhưng chính Đức Tổng Giám mục George Pell thời đó cũng đồng ý rằng cần duy trì nhà thờ này vì nó có ý nghĩa lịch sử đối với một cộng đồng (Việt Nam).

Cha Xuân cũng nhắc lại kỷ niệm của cha với Cha Huỳnh San, người đã mời cha từ Tân Tây Lan sang Melbourne và bảo trợ cha trong việc đi học lại ở đại học và sau đó giúp cha trở thành linh mục phó xứ của nhà thờ St Joseph và là cha tuyên úy của Cộng đoàn Gioan Hoan.

Cha chánh xứ Martin Tanti của St Joseph Church và Cha Phil Gleeson của Dòng Salesian Don Bosco cũng đã có những lời khen ngợi giáo dân Việt Nam về lòng sùng đạo của họ, phong tục và ẩm thực của người  Việt Nam mà các cha có dịp thấy và hưởng khi tiếp xúc với các cộng đoàn Công giáo Việt Nam.

Ca đoàn Cung Chiều với mấy chục thành viên được thành lập cách đây cũng 40 năm được các linh mục khen ngợi vì sự đóng góp của họ cho cộng đoàn, một  cộng đoàn ngay nay phát triển với nhiều hội đoàn dành cho giới trẻ cũng như những người lớn tuổi với những mục tiêu khác nhau trong sinh hoạt tâm linh.

Cha Phil Gleeson và Cha Nguyễn Ngọc Dũng cùng các người giúp lễ chuẩn bị đón tín hữu dâng của lễ. Hình: TVTS

Ông Đặng Duy Hân, chủ tịch ban đại diện Cộng đoàn Gioan Hoan đã ngỏ lời bằng tiếng Việt và tiếng Anh để cám ơn các linh mục Việt Nam cũng như các linh mục thuộc Dòng Don Bosco thuộc các sắc tộc khác nhau đã đến dự thánh lễ tạ ơn.

Sau thánh lễ và chụp hình lưu niệm, mọi người kéo nhau đến nhà hàng Happy Recptions ở vùng Tottenham để ăn trưa và xem văn nghệ do cộng đoàn thực hiện trong đó hai cha Nguyễn Ngọc Dũng và cha chánh xứ Martin Tantin cùng hát và múa trong y phục cổ truyền Việt Nam.

Dịp này, anh Châu Xuân Hùng thuộc ban mục vụ cộng đoàn Công giáo có gởi cho TVTS một bài viết có liên quan đến sự hình thành Cộng đoàn Công giáo VN ở Melbourne nói chung và của Cộng đoàn Gioan Hoan (St Joseph) nói riêng để phổ biến. TVTS cám ơn anh Châu Xuân Hùng và xin giới thiệu với bạn đọc.

Lịch sử hình thành Cộng Đồng Công Giáo VN, TGP  Melbourne

Ngày 30 tháng 4 năm 1975 đánh dấu chế độ tự do dân chủ non trẻ ở Miền Nam Việt Nam bị cưỡng tử, khiến cho gần 20 triệu dân quân Miền Nam Việt Nam lúc đó mất hẳn vùng đất tự do, rơi vào ách thống trị chế độ độc tài toàn trị của Đảng Cộng sản Việt nam.  Từ sự kiện này, hàng triệu quân, dân, cán, chính của Việt Nam Cộng Hòa đã phải vào các trại cải tạo, lao tù. Hàng chục vạn người đã phải bỏ nước ra đi, vượt biên vì không thể sống nổi trên quê hương. Hàng chục ngàn người đã nằm trong bụng cá và dưới đáy biển sâu.

Tháng 5 năm 1975, một số người Việt tị nạn đặt chân dến Úc, tiếp nối theo là những ‘thuyền nhân’ được chính phủ Úc đón nhận và được định cư rải rác ở các thành phố lớn ở Úc, tiêu biểu là Sydney, Melbourne, Adelaide, Brisbane và Perth.  Trong làn sóng người tị nạn này, có nhiều người Công Giáo.  Ngay từ thuở ban đầu, tại Melbourne, những người Công Giáo đầu tiên đã tụ họp cầu nguyện, dâng Thánh Lễ, và nâng đỡ nhau gìn giữ đức tin, dưới sự dìu dắt của hai Thầy Huỳnh San và Bùi Đức Tiến.

Mới mà cũ: Toàn bộ kiến trúc bên trong nhà thờ đều được thay đổi, chỉ duy trì kiến trúc mặt tiền. Sân nhà thờ với bóng cây dừa bên phải (không thấy trong hình) là nơi tụ họp gặp gỡ của những đợt tị nạn đầu tiên kể từ khi Cha Huỳnh San làm phó xứ năm 1979. Hình: TVTS

Năm 1979, đánh dấu một sự kiện mới, Thầy Bart Huỳnh San và Thầy Giuse Bùi Đức Tiến là hai Linh Mục người Việt đầu tiên được nhận lãnh thiên chức Linh Mục ở Melbourne vào ngày 18 tháng 8 năm 1979 tại nhà thờ Chánh Tòa, St Patrick’s Melbourne. Đức Cha Thomas Francis (Frank) Little, Tổng Giám Mục thứ VI của Tổng Giáo Phận Melbourne đã truyền chức Linh Mục cho hai cha.

Về phương diện phát triển cộng đồng, cả hai LM có công rất lớn, không chỉ riêng với cộng đồng công giáo, nhưng nói chung là cả cộng đồng người Việt ở Melbourne, Victoria.

Sau khi nhận lãnh Thiên Chức Linh Mục, Cha Huỳnh San được bổ nhiệm làm cha phó Giáo Xứ Thánh Giuse, Collingwood.  Vào thời điểm này có một số người Việt tị nạn đến cư ngụ tại các khu chúng cư vùng Richmond, Collingwood, Fitzroy, Carlton, Clifton Hill. Cha San đã quy tụ những gia đình Công Giáo đang cư ngụ ở những khu vực này để thành lập cộng đoàn Công Giáo VN khoảng cuối tháng 9 năm 1979. Thánh lễ Giáng Sinh lần đầu tiên, ngày 24/12/1979, đã được tổ chức long trọng trong ngôi thánh đường.  Sau thánh lễ mọi người quy tụ trong hội trường cùng nhau thưởng thức văn nghệ và chia sẻ những món ăn thuần tuý VN.  Điểm đặc biệt là không chỉ có người Việt Công Giáo đến tham dự, nhưng còn có một số người Việt không Công Giáo cũng đã đến tham dự thánh lễ và ở lại chia sẻ niềm vui Giáng Sinh chung với những người Việt Công Giáo, và cũng để hâm nóng chút tình đồng hương nơi miền đất xa xôi hẻo lánh, xứ lạ quê người này.

Ngoài nhiệm vụ lãnh đạo tinh thần, LM Huỳnh San cũng đã quan tâm đến nhu cầu cũng như sự phát triển của cộng đồng người Việt tị nạn.  Ngài là một trong những người đầu tiên, cùng với Tiến Sĩ Nguyễn Văn Hưng, Giáo sư Nguyễn Ngọc Phách, Kỹ sư Đoàn Việt Trung, cựu đại sứ VNCH tại Nhật, ông Nguyễn Triệu Đan, đã có công thành lập cơ cấu của Cộng Đồng Người Việt ở Victoria vào năm 1978.  LM Huỳnh San là chủ tịch cộng đồng Người Việt, lúc đó có danh xưng là Hội Ái Hữu Người Việt Tự Do Victoria, nhiệm kỳ 2 năm 1980-1982.  Tháng 4 năm 1982, trong cuộc họp của cộng đồng liên bang Úc Châu tại Adelaide, danh xưng Hội Ái Hữu đã được đổi thành Cộng Đồng Người Việt Tự Do.

LM Huỳnh San thường xuyên tổ chức các buổi lễ quan trọng hàng năm tại hội trường Thánh Giuse, Collingwood, như lễ tưởng niệm 30 tháng 4, ngày QLVNCH, lễ Giổ Cố Tổng Thống Ngô Đình Diệm, lễ Tết Trung Thu, Tết Nguyên Đán. v.v…Trong tinh thần liên đới, LM Huỳnh San luôn luôn mời Thượng Tọa Thích Tác Phước, lúc đó là vị lãnh đạo tinh thần của cộng đồng người Việt Phật Giáo, đến tham dự các buổi lễ này.

Cha Chánh xứ Martin Tanti (thứ hai góc phải) và Cha linh hướng Nguyễn Ngọc Dũng (góc phải, trên sân khấu) trong một hoạt cảnh múa nón với y phục cổ truyền tại bữa tiệc ở Happy Receptions. Hình: TVTS

Về phương diện xã hội, năm 1980 LM Huỳnh San, cùng với nhà dòng Oblate of Mary Immaculate đã thành lập quán café Vào Đời trên đường Victoria, Richmond, với mục đích tạo một nơi chốn để các thanh niên nam nữ đến uống café, ăn bánh ngọt và có cơ hội màn đàm với các thiện nguyện viên làm việc ở đây chuyên cố vấn về an xinh xã hội, giáo dục, ý tế, luật pháp.  Khoảng 2 năm sau, nơi đây trở thành Quán Vào Đời, quán ăn đầu tiên của người Việt ở Melbourne.

Riêng với người Việt Công giáo ở Melbourne, LM Huỳnh San có công rất lớn cho sự phát triển của cộng đồng dân Chuá ở vùng Đông Nam Melbourne. Chính tại trụ sở giáo xứ Thánh Giuse Collingwood có thể nói là cái nôi của cộng đồng người Việt nói chung, và cách riêng của cộng đoàn dân Chuá người Việt định cư ở vùng Đông Nam Melbourne, như Richmond, Abbotsford, Collingwood, Fitzroy, Carlton, Northcote, ngay cả một số giáo dân cư ngụ ở những vùng xa thành phố, như Springvale, Dandenong, Frankston, Box Hill, Nunawading, Ringwood, cũng đã đến đây tham dự thánh lễ và tham gia sinh hoạt ca đoàn, hoặc đoàn Thanh Niên Hy Vọng.  Thuở ban đầu chỉ là một ca đoàn nhỏ hát Thánh Lễ chiều Chúa Nhật, vào thời diểm này ca viên chỉ vọn vẹn khoảng 15 người, bao gồm một số anh chị em, có người chưa từng bao giờ hát ca đoàn, có người không phải là Công Giáo, nhưng tất cả đều chăm chỉ, hăng say tập hát.  Sau này có một thiếu nữ gia nhập đạo và hiện nay là nữ tu.  Năm 1981, ca đoàn có tên chính thức là Cung Chiều và nhận Thánh Cecilia là Thánh Bổn Mạng.

Ngoài Thánh Lễ 2 giờ chiều Chúa Nhật mỗi tuần, LM Huỳnh San mỗi tối Chúa Nhật đến dâng Thánh Lễ ở phòng sinh hoạt trong Enterprise Hostel ở Springvale.  Nơi đây cũng có một ca đoàn nhỏ, cũng chỉ khoảng 15 ca viên, ca đoàn này là tiền thân của ca đoàn Thánh Linh hiện nay đang phục vụ ở cộng đoàn Tôma Thiện, Trung Tâm Thánh Mẫu La Vang, trước đây được biết đến là Trung Tâm Hoan Thiện.

Trong thời gian phục vụ ở giáo xứ Collingwood Cha San đã nhận thấy cần phải thành lập một trung tâm Công giáo cho cộng đoàn dân Chúa vùng Đông Nam Melbourne, sau một thời gian nghiên cứu, Ngài đã mua một miếng đất rộng lớn ở Keysborough, văn bản được ký vào ngày 24 tháng 11 năm 1988, để thành lập Trung Tâm Hoan Thiện.[1]  Trung tâm Hoan Thiện đã chính thức khánh thành vào ngày 24 tháng 4 năm 1994 bởi Đức Cha Thomas Francis Little (Tổng Giám Mục TGP Melbourne) và Đức Cha Phanxicô Xavie Nguyễn Văn Thuận (Tổng Giám Mục Phó TGP Sài Gòn).

Cha Huỳnh San là Linh mục Quản Nhiệm của Trung Tâm Hoan Thiện từ năm 1994 cho đến năm 2013.  Năm 2013 Trung Tâm Hoan Thiện được Tòa TGM Melbourne trao trọng trách cai quản Trung Tâm cho Dòng Chúa Cứu Thế, và Dòng Chúa Cứu Thế đã cử Cha Giuse Mai Văn Thịnh làm Linh mục Quản Nhiệm từ năm 2013 đến năm 2016. Hiện nay Tuyên Úy đương nhiệm là LM Giuse Vũ Ngọc Tuyển và LM Gioan Baotixita Đặng Nhật Trường.

LM Giuse Bùi Đức Tiến vượt biển đến trại tỵ nạn Songkhla Thái Lan năm 1976, tháng 2 năm 1977 Ngài đến Melbourne và sau đó tiếp tục theo học tại chủng viện Melbourne và được nhận lãnh thiên chức LM ngày 18/8/1979.  Ngày 21 tháng 1 năm 1980, Ngài được bổ nhiệm là linh mục tuyên úy cho giáo dân người Việt ở vùng miền Tây và Tây Bắc Melbourne.  Cha thành lập Cộng Doàn Công Giáo Việt Nam, nhận thánh bổn mạng là Thánh Vinh Sơn Liêm.  Văn phòng tuyên úy ở nhà thờ Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp, nằm trên đường Ballarat, Maidstone.  Khoảng 1 năm sau văn phòng dời về Giáo xứ St Brendan, Flemington.

Khoảng 400 người dự tiệc mừng 40 năm thành lập Cộng đoàn Thánh Gioan Hoan. Hình: TVTS

Bắt đầu từ tháng 4 năm 1980, một ca đoàn nhỏ phụ trách hát thành lễ ở nhà thờ Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp, quy tụ khoảng 15 ca viên, có ca viên không phải là người Công giáo, hoặc chưa bao giờ tham gia sinh hoạt ca đoàn khi còn ở Việt Nam, tuy nhiên dưới sự khuyến khích của cha Tiến và sự dìu dắt của anh Phạm Đình Toàn, một cựu chủng sinh chủng viện Long Xuyên, ca đoàn mỗi ngày một thăng tiến.  Ca đoàn đã chọn Thánh Cả Giuse là Thánh Bổn Mạng, ca đoàn nhỏ này chính là tiền thân của ca đoàn Babylon hiện nay.

Tháng 8 năm 1981, 3 ca đoàn, Babylon, Cung Chiều và Thánh Linh đã kết hợp hát Thánh Ca mừng kỷ niệm 2 năm nhân ngày chịu chức Linh Mục của cha San và cha Tiến.  Buổi hát Thánh ca này được tổ chức ở hall nhà xứ St John, East Melbourne. Có thể nói đây là lần đầu tiên có một sinh hoạt thánh ca Liên Ca Đoàn của cộng đồng Công giáo người Việt ở Melbourne.

Ngoài nhiệm vụ lãnh đạo tinh thần, cha Tiến rất hăng say dấn thân phục vụ cho cộng đồng người Việt ở Melbourne. Ngài là Chủ tịch cộng đồng người Việt nhiệm kỳ 1982-1984.  Cũng trong thời gian này Ngài tham gia vào Ủy Ban Cứu Người Vượt Biển. Thời điểm này là làn sóng người Việt tỵ nạn cộng sản lên cao nhất, tệ nạn hải tặc cũng bi thảm nhất.  Cha Tiến đã tình nguyện làm việc trên các con tàu vớt người vượt biển và sang Thái Lan để đóng góp một tay trong công tác cứu trợ người Việt tỵ nạn còn đang sống vất vưởng ở các trại tỵ nạn.

Song song đó, Ngài nhận thấy cần thành lập một trung tâm Công Giáo cho cộng đoàn dân Chúa ở vùng miền Tây và Tây Bắc Melbourne. Ngài đã mua Cricketer Arms Hotel cuối năm 1984 để thành lập Trung Tâm Vinh Sơn Liêm. Văn phòng tuyên úy đã dời từ nhà xứ St Brendan về trung tâm này ngày 1 tháng 7 năm 1985. Trung Tâm Vinh Sơn Liêm đã được chính thức khánh thành vào tháng 8 năm 1985.

Vào thời điểm này, cộng đồng công giáo có 3 cộng đoàn, cộng đoàn thánh Vinh Sơn Liêm, cộng đoàn thánh Gioan Hoan và cộng đoàn thánh Tôma Thiện và đã đặt tên cho cộng đồng người Việt công giáo là Cộng Đồng Công Giáo Các Thánh Tử Đạo Việt Nam. Cộng đồng được điều hành bởi một Ban Dại Diện bao gồm: Chủ Tịch, Phó Chủ Tịch, Thư Ký và Thủ Quỹ, và vị chủ tịch vào thời điểm này là anh Phạm Đình Toàn. Đến năm 1986, hai cộng đoàn thánh Gioan Hoan và cộng đoàn thánh Tôma Thiện hợp thành Cộng đoàn Hoan Thiện.

Về phương diện xã hội, ngày 16 tháng 4 năm 1987, Phòng Xã Hội được thành lập ở Trung Tâm VSL, anh Nguyễn Hoàng Sơn là điều hợp viên của phòng xã hội này. Mục đích của văn phòng xã hội là giúp cho người Việt tìm công ăn việc làm, cũng như cung cấp các dịch vụ an xinh xã hội. Mãi cho đến năm 1995 phòng xã hội dời về một địa điểm khác trong vùng Flemington.

Cha Tiến là LM Quản Nhiệm Trung Tâm VSL từ năm 1985 đến năm 1990. Sau đó cha Lê Văn Hưởng thay thế cha Tiến làm LM Quản Nhiệm Trung Tâm.  Năm 1993 cha Võ Đức Thiện thay thế cha Lê Văn Hưởng.  Năm 2014 Trung Tâm VSL được Tòa TGM Melbourne trao trọng trách cai quản Trung Tâm cho Dòng Thánh Thể, và Dòng Thánh Thể đã cử Cha Trần Ngọc Tân làm Linh mục Quản Nhiệm từ năm 2014 đến nay.