Tất cả những sự kiện trên báo hiệu những khó khăn sẽ đến trong những ngày tháng tới đối với người dân. Và trong khi có những người ca bài làm ăn không được vì nhà đất không còn lên giá, bán ra khó khăn hoặc phải bán lỗ (hay bán thấp hơn mong đợi) thì Sở Thuế Úc cho biết các chủ nhân các căn nhà đầu tư trong tài khóa năm 2005-06 đã “lem” (claim= khai ) thế đến $3.5 tỉ đô la do đầu tư vào địa ốc mà bị lỗ.

Nghe thì thật là tội nghiệp bởi người dân Úc cần cù làm ăn để mua nhà đầu tư mà bị lỗ đến chừng đó. Nhưng lối làm ăn để khai lỗ (hầu tránh thuế hay được giảm thuế, hay bớt bị đóng thuế—tùy cách gọi) mà chữ Anh gọi là Negative Gearing càng ngày càng thịnh hàng trong dân chúng Úc, kể từ hai thập niên qua. Nhà nhà đầu tư để lem thuế, người người mua nhà để khai… cho thuê mà bị lỗ.

Thật vậy, không cần phải giỏi tính toán, bạn cứ đi vay tiền mua một căn nhà đem cho thuê thì sẽ biết. Trong khi lợi tức thu được do cho thuê nhà chỉ khoảng từ 3% đến 3.5% so với số tiền bỏ ra để mua căn nhà, bạn có biết lãi suất vay tiền mua nhà hiện nay bao nhiêu không?  Đã lên tới 9.37% rồi đấy!

Nhưng tại sao lỗ mà vẫn đâm đầu vào để đầu tư? Bởi có những người lợi tức hàng năm trên một trăm ngàn hay hàng trăm ngàn, không muốn phải đóng thuế quá nhiều nên tìm cách đầu tư để khai lỗ, và do đó sẽ đóng thuế ít đi. Và năm hay mười năm sau, khi họ bán ra, họ lại được lời do  giá trị căn nhà tăng (capital growth) mà lại đóng thuế ít do Chính phủ Howard đã giảm thuế lợi nhuận tư bản (capital gain tax) nhiều lần trong khi cầm quyền.

Cớ sự là như rứa. Thủ tướng Bob Hawke khi mới lên cầm quyền thấy thiên hạ đầu tư khai lỗ để tránh thuế như thế bèn hủy bỏ loại giảm thuế này vào năm 1985, nhưng chỉ được 2 năm bèn áp dụng lại. Đảng Lao động khi còn ở thế đối lập thường chỉ trích lối miễn thuế Negative Gearing Tax, nhưng nay khi lên cầm quyền coi bội đã im re, vì trò chơi đầu tư khai lỗ… “hợp lòng dân”.

Theo Sở Thuế,  trong tài khóa 2005-06 nói trên chỉ có khoảng nửa triệu người báo cáo họ đầu tư nhà có lời. Bảy năm trước, chỉ có 650,000 chủ nhà khai lỗ $2.5 tỉ đô la, nhưng từ đó con số đầu tư lỗ tăng hơn gấp ba và khai lỗ đầu tư nhà trở thành một cái mốt. Như trong năm tài chánh tính đến tháng 6 năm 2006, người đầu tư khai lỗ đến $8.7 tỉ và nếu cứ cho rằng các chủ nhân nhà đất phải chịu mức thuế trung bình là 37.5 xu trên mỗi đô la thì họ tiết kiệm thuế (hay không phải trả thuế) lên tới con số khoảng $3.5 tỉ.

Ngoài khai thuế lỗ do đầu tư, thuế được “lem” do liên quan đến việc làm (work-related expenses)  đã tăng gấp đôi trong 9 năm qua và nay lên tới $13 tỉ, trong đó lem thuế xe hơi của công ty là nhiều nhất ($5.2 tỉ); sau đó là y phục làm việc ($1.2 tỉ); di chuyển ($1.1 tỉ) và tự học ($834 triệu).

Số người nộp tơ khai thuế nhưng không phải trả thuế tăng 27% trong thời gian từ năm 2000 đến 2005 nhờ lối khai lỗ, nhưng tỉ lệ người thực sự trả thuế tăng chưa tới 5%.

Giám đốc Sở Thuế Michael D’Ascenzo nói việc khai thuế cho các chi tiêu do liên quan đến việc làm ngày càng tăng nên Sở Thuế cần phải chú ý hơn và ông cảnh cáo người thọ thuế trong năm nay phải thận trọng khi khai thuế, khai cho hợp lệ và đúng tiêu chuẩn và phải cất giữ giấy tờ, biên lai đàng hoàng.

Cách ngôn tây phương có câu đáng ghi nhận: Trên đời này chỉ có hai cái thực tế là sự chết và đóng thuế, nghĩa là đã sinh ra làm người (ở các nước dân chủ tây phương) thì không tránh được nghĩa vụ đóng thuế. Trốn thuế có khi bị tù lâu hơn là giết người!