Một ngày trước khi cử tri tiểu bang Victoria đi bỏ phiếu vào ngày Thứ Bảy tuần qua, hầu hết các cuộc thăm do dư luận đều cho rằng Lao động sẽ thắng liên đảng Tự do và Quốc gia một cách thoải mái với tỉ lệ sau khi chia phiếu ưu tiên là Lao động 54, Liên đảng 46 hay 53/47 tùy  theo các công ty thăm dò. Nhưng nói chung, người ta tin rằng Lao động sẽ thắng thoải mái.

3 tiếng đồng hồ sau khi các phòng phiếu đóng cửa và cuộc đếm phiếu đang tiến hành, Thủ lãnh Đối lập Matthew Guy đã điện thoại chúc mừng Thủ hiến Lao động Daniel Andrews. Trước đó, chỉ 90 phút sau khi cuộc đếm phiếu bắt đầu, chuyên viên phân tích bầu cử của Đài ABC tuyên bố Lao động thắng cử. Và qua sáng Chủ Nhật hôm sau, máy điện toán bầu cử của ABC cho thấy đảng Lao động đã chiếm thêm 4.8% số phiếu và tiên đoán Lao động sẽ chiếm ít nhất 55 ghế trong tổng số 88 ghế của Hạ viện, điều này có nghĩa Lao động sẽ cầm quyền với đa số, dư đến 10 ghế. Năm 2016, Lao động chỉ được 47 ghế, nhưng sau đó có cuộc bầu cử bổ túc đơn vị Northcote và ghế này bị mất về tay đảng Xanh.

Khi báo TVTS lên khuôn, cuộc đếm phiếu đang còn tiếp diễn và người ta nói biết đâu Lao động sẽ chiếm thêm ghế? Với một cuộc thắng cử long trời lở đất (landslide) một cách bất ngờ đang chờ Thủ hiến Daniel Andrews, có báo đã chạy tít “Danslide gia tăng vị thế đa số của đảng cầm quyền”. Đảng Tự do đã thất cử một cách thê thảm. Lao động đã chiếm được những ghế mà họ không giữ trong  nhiều thập niên, đặc biệt ở vài đơn vị miền đông Melbourne nơi được xem là thành đồng của Tự do.

Trong cuộc vận động tranh cử lần này, đảng Lao động nhấn mạnh đến lợi thế mà họ đã thi hành trong bốn năm cầm quyền. Dù Thủ hiến Andrews hủy bỏ dự án East West Link mà chính phủ Denis Napthine đã khởi sự khi vừa lên cầm quyền làm tốn công quỹ gần một tỉ đô la, ông Andrews đã  thực hiện được một số đường hầm và đường xe lửa để giảm bớt nạn kẹt xe ngày càng trở nên trầm trọng. Trong bốn năm cầm quyền, ông đã dẹp bỏ được 20 trong chỉ tiêu 50 đường xe lửa chạy băng qua đường lộ (level crossings). Khi vận động tranh cử, ông tuyên bố sẽ  chi $6.6 tỉ đô la để dẹp thêm 25 đường xe lửa băng qua đường lộ trong thành phố. Những con đường xe lửa chạy trên mặt bằng đường phố  ngoài gây cản trở giao thông, còn gây tai nạn chết người với bộ hành và nhất là người lái xe hơi.

Những dự án làm thêm đường xe lửa nối phi trường, ở miền tây và chạy trong các ngoại ô dự trù sẽ ngốn trên $70 tỉ đô la. Trong cuộc vận động tranh cử vừa qua, Lao động tuyên bố sẽ gia tăng số nợ tiểu bang lên gấp đôi để trang trải chi phí 3 dự án xây cất hạ tầng cơ sở tốn đến $25.6 tỉ đô la, mà theo Bộ trưởng Ngân khố Tim Pallas, người thọ thuế và con cháu họ sẽ phải nai lưng ra trả cho những hứa hẹn đó của chính phủ Lao động.

Lao động còn hứa hẹn xây thêm các bệnh viện, trợ cấp cho các trường học và dự trù sẽ chi $1.24 tỉ đô la cho chương trình gắn những tấm pin mặt trời trên mái nhà để giúp người dân Victoria giảm trả tiền điện. Chương trình này của chính phủ Lao động Liên bang dưới thời Thủ tướng Kevin Rudd tốn bạc tỉ không những thất bại về mặt tài chánh hay giảm hóa đơn điện mà còn gây tử vong, hệ lụy còn kéo dài đến ngày nay. Ấy vậy mà ông thủ hiến chủ trương dẹp nhà máy phát điện chạy bằng than thay thế bằng năng lượng sạch như turbine chạy bằng gió hay solar panel thắng cử.

Dù vay để chi tiêu và chưa chắc các dự án đã thành công, nhưng ra vẻ cử tri tin vào những lời hứa của chính phủ Lao động. Cần nói thêm đảng Lao động đã được các nghiệp đoàn chi tiền vận động tranh cử, quảng cáo tới tấp trên báo đài, mạng nên ông Andrews được lợi thế hơn ông Guy. Thủ lãnh Tự do hầu như chỉ có một chiêu lợi hại là hứa hẹn bảo vệ luật pháp và trật tự, đưa bọn tội phạm vào tù, không cho tại ngoại nhưng ra vẻ chiêu này không ăn tiền bằng những hứa hẹn thực tế của ông Andrews. Tự do chi rất ít trong việc quảng cáo các chính sách. Cá nhân ông Guy cũng không gây ấn tượng mạnh như là một thủ lãnh có khả năng làm thủ hiến.

Tự do phải “nghiêm khắc rút kinh nghiệm” để có thể thắng kỳ tới.

(Xã Luận báo in TVTS số 1705 phát hành ngày 28.11.2018)