Maria Ressa và Dmitry Muratov, hai ký giả nổi tiếng với những bài báo thường làm các nhà cai trị Philippines và Nga nổi giận, được trao giải Nobel Hòa bình hôm 8/10. Ủy ban Giải Nobel nói rằng giải thưởng này là sự ủng hộ dành cho quyền tự do ngôn luận đang bị đe dọa trên toàn thế giới.

Hai nhà báo được trao giải ‘vì đã dũng cảm đấu tranh cho tự do ngôn luận’ ở nước họ, Chủ tịch Berit Reiss-Andersen của Ủy ban Giải Nobel Na Uy phát biểu tại cuộc họp báo.

“Đồng thời, họ là đại diện cho tất cả các nhà báo đã đứng lên vì lý tưởng này trong một thế giới mà dân chủ và tự do báo chí đang đối mặt với ngày càng nhiều thù nghịch,” bà chủ tịch nói thêm.

“Báo chí tự do, độc lập và dựa trên sự thật nhằm để chống lại sự lạm dụng quyền lực, dối trá và tuyên truyền chiến tranh.”

Muratov là tổng biên tập của tờ báo điều tra Nga Novaya Gazeta, vốn đã thách thức Điện Kremlin của Tổng thống Vladimir Putin với các cuộc điều tra về hành vi sai trái và tham nhũng, và đưa tin sâu rộng về cuộc xung đột ở Ukraine.

Khi Reuters phỏng vấn ông sáu năm trước, phía bên kia văn phòng ông cách một hội trường là chân dung sáu nhà báo của Novaya Gazeta bị sát hại từ năm 2001, bao gồm Anna Politkovskaya, vốn nổi tiếng với việc đưa không hề sợ hãi về các cuộc chiến tranh của Nga ở Chechnya và đã bị bắn chết trên cầu thang nhà bà vào ngày sinh nhật của ông Putin năm 2006.

Muratov, 59 tuổi, là người Nga đầu tiên giành giải Nobel Hòa bình kể từ cựu lãnh đạo Liên Xô Mikhail Gorbachev mà bản thân ông đã giúp thành lập Novaya Gazeta với số tiền ông nhận được từ giải thưởng vào năm 1990.

Ressa, 58 tuổi, là người Philippine đầu tiên đoạt giải Nobel Hòa bình. Bà lãnh đạo công ty truyền thông kỹ thuật số Rappler do bà đồng sáng lập năm 2012, và đã có vai trò nổi bật qua các phóng sự điều tra, bao gồm cả các vụ sát hại quy mô lớn trong chiến dịch trấn áp tội phạm ma túy của cảnh sát.

“Chống chính quyền là điều điên rồ: Tôi không có mục đích làm việc đó, nhưng nó trở nên cần thiết cho công việc của tôi,” bà viết trên Financial Times hồi tháng 12.

“Tôi đã bị bắt vì mình là nhà báo – vì đã cho đăng các bài báo trung thực mà những người nắm quyền ác cảm – nhưng điều này chỉ càng để tháo tôi khỏi xích xiềng, để giúp tôi hiểu những gì đang xảy ra và vạch ra con đường phía trước.”

Đây là giải Nobel Hòa bình đầu tiên dành cho các nhà báo kể từ khi nhà báo Đức Carl von Ossietzky được vinh danh vào năm 1935 vì đã tiết lộ chương trình tái vũ trang bí mật hậu chiến ở nước ông.

Vào tháng 8, một tòa án Philippines đã bác bỏ một vụ kiện vu khống nhằm vào bà Ressa. Đó là một trong những vụ kiện nhằm vào bà vì các bài báo chỉ trích Tổng thống Rodrigo Duterte.

Cảnh ngộ của Ressa, một trong nhiều nhà báo được tạp chí Time bình chọn là Nhân vật của năm vào năm 2018 với thành tích đấu tranh chống nạn áp bức báo chí, đã làm cho thế giới quan ngại về sự sách nhiễu truyền thông ở Philippines, một quốc gia từng được coi là chuẩn mực cho tự do báo chí ở châu Á.

Tại Moscow, Nadezhda Prusenkova, một nhà báo tại Novaya Gazeta, nói với Reuters rằng các nhân viên của tòa báo rất ngạc nhiên và vui mừng.

“Chúng tôi sốc. Chúng tôi không biết,” Prusenkova nói. “Tất nhiên chúng tôi hạnh phúc và điều này thực sự tuyệt vời.”

Người đứng đầu Ủy ban Giải Nobel, Reiss-Andersen, nói rằng ủy ban này đã quyết định gửi thông điệp về tầm quan trọng của báo chí nghiêm cẩn vào thời điểm công nghệ đã làm cho việc lan truyền tin thất thiệt dễ hơn bao giờ hết.

“Chúng tôi thấy rằng mọi người đang bị báo chí thao túng, và … báo chí dựa trên sự thật, chất lượng cao trên thực tế ngày càng bị hạn chế,” bà nói với Reuters.

Đó cũng là cách để mọi người thấy được hoàn cảnh khó khăn cuả các nhà báo, nhất là dưới các chính quyền ở Nga và Philippines, bà nói thêm.

“Tôi không hiểu rõ về tâm trí của cả ông Duterte và ông Putin. Nhưng những gì họ sẽ nhận thấy là ánh mắt chú ý dồn về phía đất nước của họ, và ở đó họ sẽ phải bảo vệ tình hình hiện tại, và tôi tò mò không biết họ sẽ phản ứng thế nào,” bà Reiss-Andersen nói với Reuters.

Điện Kremlin đã chúc mừng ông Muratov.

“Ông ấy đã kiên trì làm việc theo lý tưởng của mình, ông ấy tận tụy với nó, ông ấy tài năng, ông ấy dũng cảm,” phát ngôn nhân Dmitry Peskov nói.

Giải Nobel sẽ giúp cho cả hai nhà báo được quốc tế biết đến nhiều hơn và có thể truyền cảm hứng cho một thế hệ nhà báo mới, ông Dan Smith, giám đốc Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm, cho biết.

“Chúng tôi thường mong rằng được quốc tế biết đến nhiều hơn thực sự có nghĩa là quyền và sự an toàn của những cá nhân này sẽ được bảo vệ nhiều hơn,” ông nói với Reuters.

Giải Nobel Hòa bình sẽ được trao vào ngày 10/12, nhân dịp kỷ niệm ngày mất của nhà công nghiệp Thụy Điển Alfred Nobel, người sáng lập giải thưởng.