Ukraine đang làm “mọi thứ khả dĩ và bất khả” để cứu những người lính còn lại bị mắc kẹt trong nhà máy thép Azovstal ở Mariupol, một quan chức cấp cao cho biết. Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Ukraine Hanna Maliar nói Kyiv biết có bao nhiêu binh sĩ vẫn đang ở trong nhà máy, nhưng nhấn mạnh rằng đó là “thông tin nhạy cảm”.

Theo BBC, hôm thứ Hai 16/05, 264 binh lính – nhiều người bị thương nặng – đã được sơ tán đến các khu vực do quân nổi dậy được Nga hậu thuẫn nắm giữ. Hôm thứ Ba, bảy chiếc xe buýt khác được thấy đã rời khỏi nhà máy thép, Reuters đưa tin. Hãng tin này cho biết thêm đoàn hộ tống sau đó đã đến Olenivka, một ngôi làng do phiến quân thân Nga trấn giữ ở khu vực phía đông Donbas.

Các công tố viên Nga cho biết họ sẽ tra khảo tất cả các binh sĩ Ukraine trong khuôn khổ cuộc điều tra về điều mà Moscow mô tả là “tội ác của chế độ Ukraine đối với thường dân Donbas”. Ukraine muốn lực lượng của họ – những người bảo vệ cuối cùng của thành phố cảng phía nam –  đổi lấy các binh sĩ Nga bị bắt như một phần của thỏa thuận sơ tán đã được Moscow xác nhận.

Hàng trăm binh sĩ Ukraine – Thủy quân lục chiến, Vệ binh Quốc gia (bao gồm cả tiểu đoàn Azov), lực lượng bảo vệ biên giới, cảnh sát và các đơn vị bảo vệ lãnh thổ – cũng như một số thường dân có trẻ nhỏ đã trú ẩn tại nhà máy thép Azovstal kể từ khi quân đội Nga tiến công bao vây Mariupol hồi đầu tháng Ba. Trước đó vào tháng này, hàng chục dân thường đã được sơ tán khỏi Mariupol tới cả vùng do Nga lẫn Ukraine kiểm soát.

Tại cuộc họp ngắn hôm 17/05 ở Kyiv, Thứ trưởng Hanna Maliar chỉ tiết lộ “chúng tôi biết con số” khi được hỏi về việc có bao nhiêu binh lính Ukraine vẫn còn ở Azovstal. Khu phức hợp rộng hơn 10km vuông này là một mê cung các đường hầm được thiết kế để chống chịu một cuộc chiến tranh hạt nhân.

“Chúng tôi hiểu phạm vi của hoạt động cứu hộ, nhưng đây cũng là thông tin nhạy cảm, và sẽ không được tiết lộ cho đến khi hoạt động cứu hộ hoàn tất”, bà Maliar nói thêm. Mô tả những người lính là “anh hùng của chúng ta”, bà Maliar nhấn mạnh rằng chiến dịch là cách duy nhất để cứu họ, đồng thời nói rằng một “cuộc giải vây quân sự” đơn giản là không thể.

Trong một bài phát biểu qua video hôm 17/05, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết quân đội Ukraine, các tình báo và đội đàm phán, cũng như Hội Chữ thập đỏ và Liên Hợp Quốc, đã tham gia vào hoạt động sơ tán. “Ukraine cần những người hùng của mình sống sót.” – ông nói. Tuy nhiên, ông cảnh báo rằng những người lính Ukraine có thể không được trả tự do ngay lập tức và các cuộc đàm phán về việc thả họ sẽ cần “sự tế nhị và thời gian”.

Nghị sĩ Ukraine Lesia Vasylenko nói với BBC điều quan trọng là thỏa thuận với Nga (với sự giúp đỡ của Hội Chữ thập đỏ và Liên Hợp Quốc) đã được thông qua và binh sĩ hai bên đã được trao đổi.

Nếu không, “số phận của những người đàn ông rất quả cảm này sẽ hoàn toàn không rõ và sẽ nằm trong tay Nga, khác xa với tình huống lý tưởng”, bà nói.

Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết những người lính Ukraine được sơ tán khỏi nhà máy thép sẽ được đối xử “phù hợp với các luật pháp quốc tế liên quan”. Tuy nhiên, các nhà lập pháp Nga hôm 17/05 đã đưa ra kế hoạch tuyên bố các chiến binh thuộc tiểu đoàn Azov là “tội phạm phát xít”, những người không nằm trong bất kỳ cuộc hoán đổi tù nhân nào với Ukraine.

Tiểu đoàn Azov, được thành lập như một lực lượng dân quân tình nguyện vào năm 2014 nhưng hiện là một đơn vị Vệ binh Quốc gia, từng có liên kết với nhóm cực hữu tân phát xít.

Theo Reuters, ít nhất 7 xe buýt khác đã được trông thấy rời Azovstal vào 17/05 đến một ngôi làng do quân nổi dậy mà Nga hậu thuẫn nắm giữ,. Photo courtesy: Reuters

Trong khi đó, theo Dân Trí trích dẫn nguồn tin TASS,  Reuters và Guardian, Azovstal vốn được coi là thành trì cuối cùng của lực lượng phòng thủ Ukraine ở thành phố cảng chiến lược Mariupol. Sau 82 ngày chiến đấu, bị bao vây và tập kích, các chỉ huy của Ukraine ở đây đã nhận được lệnh từ quân đội ngừng chiến đấu, “hoàn thành sứ mệnh ở Mariupol” để cứu sống quân nhân, đặc biệt những người bị thương bên trong nhà máy không được chăm sóc y tế.

Lãnh đạo vùng ly khai thân Nga ở Donetsk, ông Denis Pushilin, cho hay hiện vẫn còn hơn 1.000 binh sĩ Ukraine, trong đó có các chỉ huy cấp cao, vẫn còn bên trong Azovstal. Ukraine hiện chưa bình luận về thông tin trên, nhưng Bộ Quốc phòng nước này tuyên bố đang tiếp tục nỗ lực để sơ tán những quân nhân còn lại ở Azovstal.

Đến nay hai bên cũng không tiết lộ cụ thể thỏa thuận mà họ đã đạt được nhằm sơ tán lực lượng của Ukraine cũng như số phận của những binh sĩ đã đầu hàng. Kiev nói những binh sĩ này sẽ được trao trả thông qua trao đổi tù binh, nhưng một số quan chức Nga cho biết các quân nhân đó có thể bị xét xử. Ông Pushilin hôm qua kêu gọi lập một tòa án quyết định số phận của họ. “Nếu đối phương đã hạ vũ khí, số phận của họ sẽ do tòa án quyết định. Nếu là tội phạm tân phát xít, họ sẽ bị xét xử tại tòa án quốc tế”, ông nói.

Hạ viện Nga dự kiến sẽ thảo luận về vấn đề trên trong tuần này và có thể sẽ thông qua một nghị quyết cấm trao đổi tù binh với các tay súng thuộc Tiểu đoàn Azov của Ukraine.

Theo giới quan sát, vấn đề số phận của các binh sĩ Ukraine có thể sẽ làm phức tạp thêm các nỗ lực nối lại hòa đàm giữa Nga và Ukraine.

Theo BBC, Dân Trí, Reuters, TASS, Guardian.