Tối Thứ Bảy vừa qua, đứng trên bục sân khấu cùng với người bạn tình Jodie Haydon và con trai Nathan trước cử tọa Lao động hân hoan chào đón và nghe ông đọc diễn văn chấp nhận sự thắng cử, Thủ lãnh Đối lập nay trở thành vị thủ tướng thứ 31 của Úc đã không giấu được sự xúc động khi kềm hãm những giọt nước mắt vui mừng, tuyên bố trước ống kính truyền hình:

“Thưa quý đồng hương của tôi, điều này nói rất nhiều về đất nước vĩ đại của chúng ta, rằng người con trai của một bà mẹ đơn chiếc sống nhờ trợ cấp khuyết tật, lớn lên trong khu chung cư chính phủ trên con đường Camperdown, nay có thể đứng trước quý vị đêm nay với tư cách là thủ tướng nước Úc Đại Lợi”.

Có lẽ không còn gì để diễn tả nét đẹp của một nước từng có danh hiệu “đất nước phúc địa – lucky country” nơi đó những di dân của nhiều thế hệ từ khắp thế giới đến xây dựng cuộc sống mới an bình và thịnh vượng, một đất nước mà nhiều mơ ước được đến sống, bởi ngoài sự may mắn về vật chất, còn may mắn về tinh thần, khiến một người gốc Ý trở thành vị thủ tướng đầu tiên không có nguồn gốc Anglo-Celtic và lần đầu tiên có một dân biểu liên bang là một phụ nữ gốc Việt và tị nạn.

Bên cạnh sự vui mừng của người thắng cử, đã có những người không cầm được sự xúc động hay chảy những giọt nước mắt như trường hợp Phó Thủ lãnh Tự do kiêm Bộ trưởng Ngân khố Josh Frydenberg (gốc Do Thái)  trong đêm bầu cử và của Thủ tướng Scott Morrison qua ngày hôm sau tại một nhà thờ Pentecostal.  Ông Frydenberg nói ông vẫn còn sung sức, nhiều nghị lực để cống hiến (lúc đó ông chưa chính thức thừa nhận thất cử, cho đến ngày Thứ Hai hôm sau) trong khi ông Morrison nói “chúng ta được ơn gọi và vâng lời. Và đó là cuộc sống của những người có đức tin (Mấy ngày trước, ông nói với báo chí nếu ông không làm chính trị thì ông đã làm mục sư).

Nhưng tại sao Thủ tướng Morrison thất cử và một dàn những bộ trưởng, dân biểu còn trẻ và đầy khả năng đã bị đánh văng khỏi những đơn vị nguyên là thành trì vững chắc của đảng Tự do lâu nay? Tại sao đảng Tự do  thua đậm như vậy, mất khoảng 20 ghế?  Các đảng viên và các nhà lãnh đạo Tự do và cả đảng Quốc gia đã có bài học và họ sẽ phân tích và tìm cách giải quyết để mong giành lại chính quyền trong ba năm tới hoặc giành lại một số đơn vị truyền thống của họ.

Theo TVTS, có rất nhiều lý do khiến Liên đảng thua. Các lý do có thể riêng rẽ mà cũng có thể trộn lẫn nhau, khiến cuộc bầu cử năm nay trở thành một cuộc tuyển cử với một quốc hội đa dạng tiêu biểu cho những chính sách khác biệt và xung khắc nhau.

Nổi bật nhất là vấn đề khí hậu thay đổi và phụ nữ. Mặc dầu những dân biểu cao cấp của Tự do bị thất cử có khuynh hướng trung dung nhưng họ đã không thuyết phục được Thủ tướng và một số dân biểu bảo thủ cam kết sớm chấm dứt khí thải. Thứ đến là vấn đề phụ nữ. Trong vài năm qua, phụ nữ bị lạm dụng, tấn công tình dục không phải ở tư gia mà ngay ở quốc hội. Thủ tướng Morrison bị cho là thờ ơ không quan tâm và đôi lúc phản ứng mạnh trái với phe bênh vực phụ nữ.

Nhóm Climate 200 với tiền rừng đã đưa 19 người chính thức ra tranh cử trong đó có nhiều phụ nữ có nghề chuyên môn tranh ghế ở những đơn vị thành trì của Tự do và đã thắng lớn ở tiểu bang Victoria và NSW.  Bảy ứng viên độc lập mòng két (teal – teal independent) bị gọi là “độc lập dổm” đã thắng cử nhờ sự hỗ trợ của đại triệu phú Simon Holmes à Court. Điều này chứng tỏ tiền (dùng để quảng cáo) và lập trường dẹp khí thải một cách cực đoan đã lôi cuốn cử tri. Một lý do khác mà truyền thông đưa ra trong đêm kiểm phiếu là có một số đơn vị của Tự do bị mất ghế có nhiều người gốc Hoa sinh sống. Vấn đề chống chế độ Trung Cộng độc tài cưỡng ép kinh tế Úc được bàn tán sôi nổi.

Bầu cử, thắng hay thua là chuyện bình thường. Bầu cho ai là cái quyền. Người dân bầu và các chính trị gia phải chấp nhận, như ông Morrison nói. Nhưng nước Úc trong ba năm tới sẽ ra sao, chúng ta phải chờ xem. Mong rằng Úc vẫn còn là “lucky country”, một nước dân chủ tự do trước một thế giới đầy biến động với sự đe dọa của Tập Cận Bình và công ty.

Xã luận báo giấy TVTS số 1887 phát hành Thứ Tư 25.5.2022