Ca khúc NGUYỄN HỒNG ANH: một thời để nhớ! (kỳ 1)

21 Tháng Tám, 2013 | Nghệ sĩ Việt Nam

 

Hoài Nam

 

 

LỜI TÒA SOẠN:

 

Nói theo cách nói của người xưa, nhà báo Hoài Nam là một “người tài tử” – cầm kỳ thi họa, môn nào cũng “biết”, nếu không muốn nói là “thông”. Những năm gần đây, anh dành nhiều thời giờ hơn cho âm nhạc, trong đó chương trình “70 Năm Tình Ca Trong Tân Nhạc Việt Nam”, thực hiện trong 2 năm 2008, 2009 trên SBS Radio, Úc châu, sau đó được cả trăm website trong cũng như ngoài nước phổ biến, xứng đáng để được gọi là một công trình để đời.

 

Từ gần 2 năm nay, trên một website văn học nghệ thuật của người Việt hải ngoại (nhưng có đến 60% độc giả là người trong nước), anh đang cống hiến giới thưởng ngoạn loạt bài “Những Ca Khúc Ngoại Quốc Lời Việt” rất công phu, thú vị.

 

Hoài Nam và Nguyễn Hồng Anh là chỗ thâm giao; chính mối giao tình ấy cùng với việc bổn báo chủ bút “nổi hứng” ca hát trở lại, đã khiến Hoài Nam bỏ công viết bài báo khá dài này; không phải để xưng tụng, tô son điểm phấn cho nhau, mà chỉ có mục đích giới thiệu tới độc giả Tivi Tuần-san người ca nhạc sĩ đang bước vào mùa thu đời người, và để cùng nhau nhớ lại một thời  đáng nhớ, tưởng chừng đã quên. TVTS.

 

 

 

Nguyễn Hồng Anh (áo vét đen góc phải) trong buổi ra mắt Ban đại diện Sinh viên Trường Chính trị Kinh Doanh Viện Đại học Đà Lạt niên khóa 1971-72  tại sân Năng Tĩnh. Hình chung cấp

 

 

Nguyễn Hồng Anh (NHA), Chủ bút Tivi Tuần-san, là một nhà báo, và một chủ báo khá thành công trên thương trường; điều đó có lẽ ai cũng biết. Riêng các thành viên của Hội Thụ Nhân (cựu sinh viên Đại học Đà Lạt) có thể còn biết thêm một hai điều: anh xuất thân Trường Chính Trị Kinh Doanh của viện đại học này, và từng làm Trưởng ban Đại diện Sinh viên của trường.

 

Nhưng không mấy người biết NHA còn là một ca nhạc sĩ. NHA hát từ ngày còn đi học và bắt đầu sáng tác vào năm 1976, nhưng riêng bản thân chúng tôi, dù ở cùng khu vực Trương Minh Giảng, Sài Gòn, cũng chỉ được nghe anh đàn, hát những ca khúc của anh sau khi gặp nhau ở Melbourne vào cuối năm 1982 – thời gian chúng tôi cùng tham gia các sinh hoạt văn nghệ của cộng đồng nói chung, của cựu quân nhân nói riêng, và những buổi họp mặt thân mật tại tòa soạn Gươm Thiêng, tờ đặc san của cựu quân nhân QLVNCH tại Úc.

 

Tới cuối năm 1985, sau khi NHA đăng bạ chuẩn bị ra mắt tờ Tivi Tuần-san thì không ai còn được nghe anh đàn hát nữa, bởi “chỉ lo làm ăn” – nguyên văn lời anh.

 

Gần 30 năm sau, bỗng dưng vào đầu tháng 12/2012, cùng với việc được cô Phượng Hoàng, người phụ trách chương trình Việt ngữ của SBS Radio, Úc-đại-lợi, phỏng vấn và giới thiệu ca khúc  Hòa Bình Lừa Dối của anh trong tiết mục Tạp Chí Văn Học Nghệ Thuật của đài, đúng vào Ngày Quốc tế Nhân quyền 10/12/2012, NHA đã đưa lên trang mạng YouTube ca khúc Dòng máu Việt Nam do anh sáng tác và đích thân trình bày. Hỏi ra mới biết vào tuổi hơn “sáu bó”, “chàng” đã ca hát trở lại, dù chỉ hát trong studio.

 

Hiện nay, nếu mở trang YouTube trên Internet, ngoài Dòng máu Việt Nam, người ta còn thấy hơn một chục ca khúc khác của NHA đã được đưa lên mạng, trong số ấy có những bản đã từng được Thanh Thúy, Hải Lý, Jeannie Mai hát vào năm 1981, nay được các ca sĩ thuộc thế hệ đàn em trình bày.

 

Tính tới nay, tháng 7/2013, Dòng máu Việt Nam (trên YouTube) vẫn có số lượt người nghe nhiều nhất, một phần vì về cả hình thức lẫn nội dung, ca khúc này thích hợp với mọi thành phần đối tượng, một phần vì tò mò, ai cũng muốn nghe thử xem tác giả hát hò ra sao.

 

Nhưng riêng với những người thích nhạc tình thì bản đứng No.2 – Thiền sư xuống núi, do nữ ca sĩ Hoàng Nhung hát – có sức thu hút hơn. Điều này cũng dễ hiểu, bởi Thiền sư xuống núi là một bản nhạc tình.

 

Có thể viết mà không sợ quá lời: những ai chuộng nhạc tình và có chút lãng mạn, chỉ cần nghe Thiền sư xuống núi một hai lần, sẽ yêu thích ngay.

 

Nhưng dù là tình ca hay thân phận ca, các ca khúc của NHA đều mang dấu ấn thời cuộc. Anh trao đổi với chúng tôi:

 

…Những bài viết về tình yêu của tôi dĩ nhiên do đang yêu – hoặc nghĩ rằng mình đang yêu (!) mà làm, nhưng những bài mang âm hưởng thiền cũng phần nào do hoàn cảnh bấp bênh của xã hội, một cuộc sống không tương lai nên nghĩ đến một cuộc sống xa với thực tại. Cái bài thiền đó vừa mượn triết lý nhà Phật để tỏ tình yêu vừa muốn quên đi thực tại…

 

Còn trong các bản thân phận ca, có  bài “Kiếp sau xin chớ làm người, làm cây thông đứng giữa trời hát ca” (mượn ý N.D.) là thê thảm đớn đau nhất, khi tôi thấy những con heo ở nhà hàng xóm còn có gì để ăn mà mình chẳng có gì bỏ vào bụng, đó là chưa kể sự kềm kẹp về công ăn việc làm và suy nghĩ. Nhà tôi rất thích bài này…”

 

Vì chương trình đã dẫn của SBS Radio không đề cập tới thân thế  của NHA, và các video nhạc trên YouTube cũng không cho biết về con đường đã dẫn đưa anh tới với âm nhạc, chúng tôi xin được gửi tới bạn đọc Tivi Tuần-san bài viết sau đây, về hoàn cảnh, cơ duyên, động lực sáng tác của một nhạc sĩ tài tử – tài tử nhưng cũng đã để lại chút gì đó cho đời.

 

                                                                          * * *

 

 

Nửa thế kỷ sau khi Nguyễn Hồng Anh cùng gia đình rời làng quê của anh, ngôi thánh đường Giáo xứ Tân Mỹ đối diện Bãi Dương vẫn còn đó nguyên vẹn, với tượng Đức Mẹ Ban Ơn trước tiền đường trên cao nhìn ra hướng biển Thuận An, quanh mái vòm đúc 2 chữ  La-tinh  Stella Maris (Sao Biển) và hai câu đối chữ Nho  hai bên tượng do Linh mục Nguyễn Văn Thích đề tặng, có nghĩa “Biển không nổi sóng không phải biển/ Sao sinh mặt trời sao rất sáng”. Hình chụp ngày 16.7.2010 nhân dịp kỷ niệm 125 năm thành lập Giáo xứ Tân Mỹ. Nguồn hình: Ban truyền thông Tổng Giáo phận Huế

 

 

NHA sinh trưởng tại Thừa Thiên, tốt nghiệp Trường Chính Trị Kinh Doanh Đà Lạt năm 1973. Từ 1973 tới 1975, anh vừa học cao học tại Sài Gòn, vừa làm việc cho công ty kế toán SGV-Thuan Certified Public Accountants, một công ty kiểm toán quốc tế do người Phi-luật-tân làm chủ, với một partner người Việt, đặt trụ sở ở đường Nguyễn Thông, Quận 3, Sài Gòn.

 

Tháng 2 năm 1975, NHA được công ty đưa ra Đà Nẵng để làm việc với mấy người Phi, kiểm toán “Chương trình tái thiết Đà Nẵng và các vùng phụ cận” do Hoa Kỳ tài trợ, nhưng đến sau ngày 10 tháng 3, khi Ban Mê Thuột bị quân cộng sản tấn công, các nhân viên người Phi rời Đà Nẵng vào Sài Gòn, NHA ra Huế tìm cách đưa gia đình vào Đà Nẵng, để rồi cả gia đình bị kẹt tại Đà Nẵng khi thành phố bị mất vào ngày 29/3/1975.

 

Khoảng tháng 6 /1975, NHA vào Sài Gòn rồi mượn bà chị  họ 2 cây vàng, về Long Khánh mua hai sào đất nằm sâu trong rừng của một ông “Việt Cộng nằm vùng” để làm rẫy. Anh chấp nhận đổi đời với cuộc sống trong rừng để xa lánh mọi chuyện, và cũng nghĩ biết đâu gặp kháng chiến về thì đi theo họ luôn!

 

Thời gian làm rẫy khá cực nhọc vì phải khai quang, chặt cây cối để trồng ngũ cốc, hoa màu, và cũng rất nguy hiểm vì bom đạn mìn bẫy có thể còn sót lại sau chiến tranh (có lần anh hú hồn khi gặp một mớ đạn súng phóng lựu M-79). Nhưng bên cạnh đó, NHA cũng thích lối sống “thiên nhiên hoang dã” trên cái nhà sàn – thực ra chỉ đáng gọi là một cái chòi – không có vách lộng gió thênh thang, tắm thì tắm ở con “suối mơ” gần đó, trên người lúc nào cũng chỉ có cái quần xà-lỏn…, anh thấy cũng là lạ và đôi khi tự cho là điều thú vị!

 

Nhưng chỉ ba tháng sau, khi thu hoạch để đem về Sài Gòn thì bị du kích ngăn chặn không cho mang đi và tịch thu. (Kinh nghiệm bị tước đoạt lúa ngô khoai về sau đã được NHA ghi lại trong bản thân phận ca Chuyện của tôi)

 

Trở lại Sài Gòn, NHA được anh bạn hàng xóm vong niên gốc Bắc Kỳ khuyên nên bám lấy thành phố, vì kinh nghiệm của người ở ngoài Bắc vào cho biết dù ở miền Bắc cộng sản, đời sống ở thành thị luôn luôn dễ thở hơn, ít bị chèn ép hơn ở thôn quê.

 

Sau đó, NHA được anh bạn giới thiệu vào dạy ở trường Lê Bảo Tịnh, và anh chọn môn thể dục thể thao vì môn này không phải sử dụng trí não, đỡ mệt với chuyện chính chị chính em dưới chế độ mới.

 

Chính trong thời gian này, cùng với những rung động của mình trước người khác phái, NHA đã sáng tác những ca khúc đầu tiên của anh. Dĩ nhiên là tình ca.

 

Qua năm 1977, dù được bà hiệu trưởng hứa cho đi học đại học thể dục thể thao để vào “biên chế”, NHA cũng xin nghỉ dạy vì đã bắt đầu chán chế độ tới tận cổ, chỉ muốn dành thì giờ tìm cách vượt biên. Cũng vào thời gian này, NHA bắt đầu sáng tác những bản thân phận ca.

 

Ngày 30/4/1980, đúng 5 năm sau ngày Sài Gòn bị thất thủ, NHA cùng với 153 thuyền nhân khác, trên một chiếc ghe dài 12 mét, vượt biên thành công tới đảo Kuku thuộc Nam Dương, và vài ngày sau được đưa tới Trại tỵ nạn Galang.

 

Tại Galang, NHA được trao chức vụ Trưởng ban Văn nghệ kiêm Trung tâm trưởng Trung tâm Sinh hoạt Thanh thiếu niên (Youth Center).

 

Thời gian hơn 12 tháng sống tại trại tỵ nạn, NHA đã sáng tác thêm một số ca khúc viết về thân phận, thực hiện một tập thân phận ca gồm 20 ca khúc viết bằng ba ngôn ngữ Việt, Anh, Pháp, và tổ chức một đêm trình diễn sáng tác của mình.

 

Linh mục Dominici (phải) đang thăm hỏi Nguyễn Hồng Anh sau khi dự đêm nhạc Thân phận ca của anh ngày 13.10.1980 tại trại tị nạn Galang. Hình cung cấp

 

 

Tháng 6 năm 1981, NHA cùng ba người em trai được đi định cư tại thành phố Adelaide, tiểu bang Nam Úc; và tới cuối năm, di chuyển sang thành phố Melbourne, tiểu bang Victoria. Tại đây, khi đã quá cái tuổi tam thập nhi lập, NHA mới lập gia đình, và tới năm 1986, theo lời tâm sự nửa đùa nửa thật của anh, “di truyền âm nhạc” từ máu cha đã nhường chỗ cho “di truyền kinh doanh” trong máu mẹ, NHA ra mắt tờ Tivi Tuần-san. Lẽ dĩ nhiên, ở Việt Nam bà cụ rất hài lòng, bởi từ trước tới nay, bà chưa bao giờ muốn cho các con học nhạc và theo đuổi nghiệp cầm ca.

 

Từ ngày ấy, chúng tôi không bao giờ thấy NHA ôm đàn trở lại. Cho tới cuối năm 2012.

 

 

Sông nước hữu tình

 

Qua hơn nửa đời giang hồ, giao kết và sinh hoạt văn nghệ, tôi có một nhận xét cá nhân là so với tỷ lệ dân số, miền Trung hình như có nhiều văn nghệ sĩ hơn các miền khác. Tôi tự giải thích như sau: về chủ quan, người miền Trung, nhất là dân Quảng, Thừa Thiên – Huế có truyền thống chuộng cái đẹp, thích phô diễn cái đẹp (gọi là “thích làm dáng”, không biết có phật lòng chăng?); về khách quan, khung cảnh hữu tình ở miền Trung đã ảnh hưởng không ít tới tâm hồn con người.

 

Cho nên, nói riêng về âm nhạc, đa số sáng tác của các nhạc sĩ gốc miền Trung đều là những ca khúc đẹp: Quê mẹ của Thu Hồ, Ai về sông Tương & Đôi mắt huyền của Văn Giảng, Bướm hoa & Trên sông Hương & Đêm đông của Nguyễn Văn Thương, Xuân và tuổi trẻ của La Hối, Đường xưa lối cũ & Tà áo cưới của Hoàng Thi Thơ, Sao đêm & Nắng chiều của Lê Trọng Nguyễn, Trăng mờ bên suối của Lê Mộng Nguyên, Mưa rơi của Châu Kỳ – Ưng Lang, Tà áo tím & Đường nào lên thiên thai của Hoàng Nguyên…, và dĩ nhiên, không thể không nhắc tới Ướt mi, Diễm xưa, Chiều một mình qua phố, Nhìn những mùa thu đi… của Trịnh Công Sơn.

 

NHA may mắn sinh ra và lớn lên ở một làng quê rất đẹp, đó là làng Tân Mỹ, cũng là quê của hai người bác họ là nhạc sĩ Thu Hồ và nhạc trưởng Trần Văn Lý, thầy dạy đàn của nhiều người, trong đó có nhạc sĩ Lê Văn Thiện.

 

Giáo dân làng Tân Mỹ trong dịp lễ “bổn mạng họ” và kỷ niệm 125 năm thành lập Giáo xứ Tân Mỹ. Nguồn hình: Ban truyền thông TGP Huế

 

 

Làng Tân Mỹ thơ mộng vì nằm song song với ruộng đồng và con sông Hương ở đoạn cuối nhìn ra  biển Thuận An. Đoạn sông này rộng hơn một cây số; giữa sông, cách làng khoảng một trăm mét có cồn cát trắng dài chừng hai cây số gọi là Bãi Dương vì trên cồn có cả rừng phi lao (dương liễu). Theo lời kể của NHA, ngày còn làm thủ tướng, ông Ngô Đình Diệm đã từng về Bãi Dương dự lễ hội chày giã gạo và ông Ngô Đình Cẩn sau đó đã xây một trang trại nghỉ mát cuối làng Tân Mỹ, sử dụng cho đến khi xảy ra cuộc đảo chính năm 1963.

 

Cùng với việc lớn lên bên sông nước hữu tình, NHA còn xuất thân từ một gia đình có truyền thống âm nhạc. Trong số năm anh em trai hiện đang sinh sống ở Melbourne, có ít nhất bốn người biết đàn hát: NHA, người em kế hát nhạc pop rất hay, và hai người em áp út đàn guitar và bass.

 

Ông bố của NHA là người đàn phong cầm (harmonium) trong nhà thờ, còn thân mẫu cũng xuất thân từ ca đoàn. Cùng với tài đàn phong cầm, ông bố còn đàn mandoline và có giọng hát rất ấm. Vào năm lớp Ba (Grade 4 ngày nay), NHA bắt đầu học đàn lóm mỗi khi thấy ông đàn và hát bản Biệt ly của Doãn Mẫn; đó là bản nhạc đầu tiên NHA tập đàn bằng mandoline. Năm lớp Nhì, NHA lại mê đàn guitar vì nghe được hợp âm.

 

Anh mơ ước có một guitar nhưng vì bà mẹ không bao giờ muốn cho con trai học đàn, cho nên kể cả khi đã lên trung học, gia đình khá giả hơn, anh cũng không có được.

 

Nhưng NHA không chỉ mê đàn mà còn thích hát. Nhân nói tới việc mẹ không cho học đàn, NHA hồi tưởng nỗi ấm ức khi không được hát trong kỳ thi lấy bằng Tiểu học. Nguyên vào thời ấy, khi đi thi Tiểu học, học sinh được chọn một trong hai môn nhiệm ý là đọc thuộc lòng hoặc hát. NHA chọn môn hát vì lúc đó anh đã biết đàn mandoline, biết đọc nốt nhạc và biết hát – một chuyện hơi “khó tin” bởi vì ở trường làng của các nữ tu Dòng Con Đức Mẹ Vô Nhiễm  Phú Xuân không dạy nhạc. Chính vì cho rằng NHA hát không được, các Chị (ở Huế các nữ tu dòng này được gọi là Chị  chứ không phải ) “không có con mắt tinh đời” đã bắt anh phải chọn môn đọc thơ thuộc lòng!

 

Nhưng cũng nhờ bị “ếm tài” mà ngày nay, cậu học trò lớp Nhất của hơn nửa thế kỷ về trước vẫn còn… thuộc lòng bài thơ (ca dao) đã đọc trong kỳ thi Tiểu học:

 

Đường vô xứ Huế quanh quanh

 

Non xanh nuớc biếc như tranh họa đồ

 

Thương em anh cũng muốn vô

 

Sợ truông nhà Hồ, sợ phá Tam Giang…

 

Trở lại với chuyện đàn địch, phải đợi tới khi lên Đà Lạt học đại học, xa nhà muốn làm gì thì làm, NHA mới mua được cây guitar đầu tiên, và tự mày mò tập đàn, không nhờ một ai hướng dẫn.

 

Thời gian này, mỗi khi từ  Đà Lạt về Sài Gòn, NHA thường ở lại nhà bác (nhạc trưởng) Trần Văn Lý. Sau năm 1975, dù tay đã “cứng” nhưng vì quá rảnh rỗi và cũng vì mê tiếng đàn piano, NHA xin bác dạy đàn cho mình, nhưng chỉ được hai ba buổi thì vượt biên thành công.

 

Ngoài ra, NHA còn tự học thổi sáo và khẩu cầm (kèn harmonica) là hai nhạc cụ “rẻ tiền”. Ngày còn là sinh viên, anh có sáng kiến lấy băng keo dán kèn harmonica vào thành đàn guitar để có thể sử dụng được cả hai nhạc cụ. Lúc ấy, anh không hề biết rằng ở phương tây, các ca nhạc sĩ nổi tiếng như John Lennon của ban Beatles, ông vua du ca Bob Dylan của Mỹ, cũng vừa đàn guitar vừa thổi harmonica, có khác chăng là họ đeo trên cổ một cái khung để làm “giá” giữ cây kèn.

 

Như vậy, có thể nói NHA không có căn bản về đàn, nhưng riêng tiếng guitar của anh thì rất có hồn. Hình như càng có nhiều chất “men”, càng có hồn!

 

Còn giọng hát của NHA, tuy anh cho biết thua xa giọng của ông bố, nhưng vào những năm từ 1982 tới 1985, nghe anh hát trong các buổi trình diễn ở nơi công cộng cũng như họp mặt thân mật, chúng tôi cho là rất ấm, và khá mạnh. Rất tiếc, 30 năm sau anh mới chịu thu đĩa!

 

 

CD-1  Của Hồi Môn  gồm 11 tình ca & thân phận ca trình bày bởi 10 giọng hát kể cả của tác giả Nguyễn Hồng Anh, sẽ được phát hành vào đầu tháng 9 năm 2013. Bán qua bưu điện, và tại một số tiệm băng nhạc ở thành phố Melbourne và tại toà soạn báo TiVi Tuần-san số 49 Victoria Parade, Collingwood Vic 3066. Tel: (03) 9417 1292. Hình cung cấp

 

 

Trước năm 1975, thời gian đã tốt nghiệp và có nghề chuyên môn, NHA vẫn ước mơ được theo nghiệp cầm ca. Anh thường đi theo bạn bè tới các vũ trường, không phải vì mê nhảy đầm mà vì anh rất thích hát trong khung cảnh này (hát cho mọi người nhảy). Anh thường xin ban nhạc cho mình hát những ca khúc bằng tiếng Pháp theo điệu slow hay pasodoble; lẽ dĩ nhiên ban nhạc rất “hoan hỉ” khi có người “đỡ việc” cho họ.

 

Có lần khi tham dự một buổi tiệc, một người Mỹ nói với NHA rằng anh được làm việc cho SGV (Certified Public Accountants) là một điều may mắn, vì sẽ có tương lai rất tốt đẹp, anh bèn trả lời rằng anh thích làm một “singer” hơn là một “auditor”, bởi cái nghề kiểm toán này chán quá!

 

(Còn tiếp)

 

(Trích báo in TiVi Tuần-san số 1427 phát hành ngày 31.7.2013)