Victoria Street ở Richmond của thập niên 1980, 1990 được một số nhà phát thanh và nhà báo Úc gọi là Little Saigon. Nổi tiếng với nhiều tiệm buôn, nhà hàng, Victoria Street đã thu hút không những người Việt đến mua sắm và ăn uống mà còn lôi cuốn khách người Úc từ những ngoại ô lân cận ở miền nam, bắc và nhất là từ miền đông Melbourne nơi cư dân có lợi tức cao thích thưởng thức những món ăn lạ và rẻ. Hàng đêm, các nhà hàng đầy khách Úc. Đường Victoria St ăn nên làm ra khiến người Hy Lạp dọn đi nơi khác nhưng bán bất động sản với giá cao do người tranh nhau mua.

Nhà hàng đầu tiên ở đây là Quán Vào Đời, nguyên là nơi Linh mục Huỳnh San -một linh mục du học trước năm 1975- dùng làm trung tâm mục vụ của người Công giáo, và cũng là nơi để cố vấn, giúp đỡ người tị nạn bất kể tôn giáo nào, gặp nhau  trong những ngày Tết Nguyên Đán.

Vào Đời cũng là tên của một ban nhạc của các Cha Dòng Chúa Cứu Thế lập ra trước năm 1975 với những ca khúc đạo đi vào đời làm giới thanh niên Công giáo hâm mộ một thời mà  nhiều bản nhạc “đạo đi vào đời” đã trở nên quen thuộc trong giới trình diễn thánh ca, dù là trong nhà thờ hay ngoài đời.

Sau đó, Cộng đồng Người Việt Tự do Victoria cũng đã mượn nơi này vào buổi tối để nhờ luật sư người Úc Ramon Frederico đến cố vấn miễn phí giúp những người Việt tị nạn gặp những khó khăn đối với pháp luật.

Và sau đó, Vào Đời trở thành một quán ăn, nhà hàng. Ngày nay, Quán Vào Đời không còn nữa, nhưng trong dự án kỷ niệm 50 năm định cư, Hội đồng Thành phố Yarra sẽ cho dựng những tấm plaque nơi có những nhà hàng, tiệm tạp hóa, dịch vụ v.v… đầu tiên ở trên con đường Victoria Street.

Ông Hà Nguyễn (góc phải), chủ tịch Hội thương gia Á Châu đường Victoria Street, Richmond và các quan khách trên sân khấu, từ trái: Bà Chủ tịch Ủy ban Đa văn Victoria Phượng Vỹ, DB Adam Bandt, DB Gabrielle De Vietri, TNS Trung Lưu và DB Brad Battin. Hình: TVTS

Victoria Street nguyên thuộc Thành phố Richmond trước khi được sát nhập cùng với một số thành phố kế cận để trở thành một thành phố lớn mang tên Thành phố Yarra dười thời Thủ hiến Jeff Kennett.

Có thể nói rằng Victoria Street ở Richmond là nơi người Việt tới sinh sống và làm ăn buôn bán đầu tiên từ cuối thập niên 1970 và đầu 1980, sau đó mới tới Springvale và Footscray.

Chính tại Richmond, người Việt có nghị viên đầu tiên và thị trưởng Thành phố Richmond đầu tiên. Ông Nguyễn Sang xuất thân từ giới sinh viên gốc tị nạn, được sự ủng hộ của người Việt nên từ thị trưởng trở thành thượng nghị sĩ Lao động Tiểu bang Victoria đầu tiên. Ông là người tổ chức hội chợ tết với các thương gia Richmond tại đường Lennox Street, và sau đó giới thương gia đã vận động để Hội đồng thành phố cho tổ chức trên đường Victoria Street và đã trở thành một truyền thống kéo dài khoảng 25 năm qua.

Ông Nguyễn Sang có đề nghị làm cổng chào Việt Nam ở góc đường Victoria St và Church St nhưng không thành. Mãi đến năm 2015 với sự vận động của Hội thương gia Á Châu Richmond (nay đổi tên Hội Thương gia đường Victoria Street) thì một cổng chào với kinh phí trên $2 triệu đô la đã được hình thành ở góc đường Victoria St và Hoddle St, có tên chính thức là Victoria Street Getaway mà TiVi Tuần-san thường gọi là Cổng Lạc Việt (cho dễ đọc và dễ nhớ) vì có hai con Chim Lạc gánh chiếc thuyền (tị nạn) chở 100 cái trứng. Có thể nói đây là một kiến trúc tân thời nhưng rất có ý nghĩa đối với người Việt Nam.

Dân biểu Lao động Enver Erdogan đại diện Thủ hiến Jacinta Allan (phải) và Thượng nghị sĩ Lao động Tiến sĩ Kiều Tiến Dũng. Hàng ghế sau (bên phải, áo sơ mi trắng) là Thủ lãnh Đối lập Tiểu bang Brad Battin. Hình: TVTS

Trong ngày Hội Chợ  2/2/2025 và cắt băng  khai mạc, người ta thấy có những quan khách như Nghị viên Stephen Jolly, Thị trưởng Thành phố Yarra; Dân biểu Lao động Enver Erdogan đại diện Thủ hiến Jacinta Allan; Dân biểu Tự do Brad Battin, Thủ lãnh Đối lập; Dân biểu Adam Bandt, Thủ lãnh Đảng Xanh liên bang; Dân biểu Đảng xanh Gabrielle De Vietri của đơn vị Richmond; Thượng nghị sĩ (tiểu bang) Trung Lưu của đảng Tự do; Nghị viên Meca Hồ của Yarra City; Ông Nguyễn Quang Duy chủ tịch Cộng đồng Người Việt Tự do TB Victoria và Bà Nguyễn Phượng Vỹ, Chủ tịch Ủy hội Đa văn TB Victoria; Ông Paul Horton, Chủ tịch hội Rotary ở Collingwood v.v…

Ngoài ra, còn thấy một số quan khách khác như Luật sư Nguyễn Tân Hải, cố vấn luật pháp của BCH Cộng đồng; và Hương Trương, cựu Thượng nghị sĩ Đảng Xanh; Tiến sĩ Kiều Tiến Dũng, cựu Thượng nghị sĩ Lao động; các bà Trần Đăng Thanh Khâm và Chung Ngọc của Hội Phụ nữ Việt Úc và một vài nghị viên các hội đồng thành phố khác.

Sau phát biểu của các ông Chủ tịch Hà Nguyễn và Phó Chủ tịch Eddie Nguyễn của Hội Thương gia đường Victoria Street là phần phát biểu của nhiều chính trị gia.

Trong số những người phát biểu gây ấn tượng nhất là Thị trưởng Thành phố Yarra, Nghị viên Stephen Jolly. Là nhân vật đầu tiên được mời phát biểu, ông nói đại diện cho Thành phố Yarra, ông chúc mừng sự thành công và thích ứng của người Việt. Ông nói không phải lúc nào con đường Victoria cũng đẹp như lúc này, có ngày đẹp nhưng cũng có ngày xấu và ông nói sẽ quyết tâm làm việc với chính quyền tiểu bang để làm sao cho con đường Victoria trở lại như ngày xưa, và sẽ đẹp hơn bao giờ.

Quan khách cắt băng khai mạc Hội Chợ Tết Ất Tỵ 2025 trên đường Victoria St, Richmond. Hình: TVTS

Tân Thủ lãnh Đối lập tiểu bang Brad Pattin cũng có quan điểm như ông thị trưởng, cho rằng chính phủ tiểu bang cần hợp tác với thành phố để khuyến khích nhiều khách hàng tới ủng hộ các thương gia trên đường Victoria.

Vấn nạn của đường Victoria St là ma túy. Hội thương gia và cư dân chống phòng chích ma túy hợp pháp gần đó, nhưng đã không thành công.

(Trích etvts.com.au số 2019 phát hành Thứ Tư 05/02/2025)