Philippines hôm 11/3 đã bắt giữ cựu Tổng thống Rodrigo Duterte theo yêu cầu của Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC), ở The Hague, Hòa Lan, một bước tiến lớn trong cuộc điều tra của cơ quan này về hàng nghìn vụ giết người trong “cuộc chiến chống ma túy” đẫm máu đã định hình nên nhiệm kỳ tổng thống của ông.

Ông Duterte, cựu thị trưởng đã lãnh đạo Philippines từ năm 2016 đến năm 2022, đã bị phát lệnh bắt giữ khi trở về từ Hong Kong tại sân bay chính của Manila và hiện đang bị giam giữ, văn phòng của người kế nhiệm ông là Ferdinand Marcos Jr cho biết trong một tuyên bố.

“Cuộc chiến chống ma túy” là chiến dịch đặc trưng của ông Duterte đã đưa cựu công tố viên thất thường, chuyên chống tội phạm, lên nắm quyền vào năm 2016 và ông đã sớm thực hiện những lời hứa trong các bài phát biểu cay độc rằng sẽ giết hàng nghìn kẻ buôn bán và sử dụng ma túy.

Nếu được chuyển đến The Hague, ông có thể trở thành cựu nguyên thủ quốc gia đầu tiên của Châu Á phải ra hầu tòa tại ICC.

Ông Duterte đã nhấn mạnh rằng ông đã yêu cầu cảnh sát chỉ giết người để tự vệ và đã nhiều lần bảo vệ cuộc đàn áp, nói rằng ông sẵn sàng “thối rữa trong tù” nếu điều đó có nghĩa là giải phóng Philippines khỏi ma túy.

Trong một video được con gái ông là Veronica Duterte đăng tải trên Instagram từ Căn cứ Không quân Villamor của Manila, nơi ông bị giam giữ, cựu lãnh đạo đã đặt câu hỏi về lý do bắt giữ ông.

“Luật là gì và tôi đã phạm tội gì?” ông nói trong video. Không rõ ông đang nói chuyện với ai.

“Tôi bị đưa đến đây không phải do tôi tự nguyện, mà là do người khác. Bây giờ các người phải trả lời về việc tước đoạt quyền tự do”.

Văn phòng tổng thống vẫn chưa làm rõ các bước tiếp theo đối với ông Duterte và hiện vẫn chưa rõ ICC đã buộc tội ông về tội gì.

Theo cảnh sát, 6.200 nghi phạm đã bị giết trong các hoạt động chống ma túy mà họ cho biết đã kết thúc bằng các cuộc đọ súng. Nhưng các nhà hoạt động cho biết rằng số người thực sự thiệt mạng trong cuộc đàn áp của ông Duterte còn lớn hơn nhiều, với hàng nghìn người sử dụng ma túy ở khu ổ chuột, một số người có tên trong “danh sách theo dõi” của cộng đồng, bị giết trong những hoàn cảnh bí ẩn.

Công tố viên của ICC nói rằng có tới 30.000 người có thể đã bị cảnh sát hoặc những cá nhân không xác định giết chết.

Cảnh sát đã bác bỏ cáo buộc từ các nhóm nhân quyền về các vụ hành quyết có hệ thống và che đậy.

Việc bắt giữ ông Duterte diễn ra sau nhiều năm ông khiển trách và chế giễu ICC kể từ khi ông đơn phương rút Philippines khỏi hiệp ước thành lập tòa án vào năm 2019 khi tòa án này bắt đầu xem xét các cáo buộc về các vụ giết người có hệ thống đối với những kẻ buôn bán ma túy dưới sự giám sát của ông.

ICC đang điều tra các cáo buộc tội ác chống lại loài người và cho biết họ có thẩm quyền điều tra các tội ác bị cáo buộc xảy ra khi một quốc gia là thành viên. Philippines đã từ chối hợp tác nhưng chính quyền Marcos đã thay đổi chiến thuật vào tháng 11 và bắt đầu ra dấu hiệu rằng họ sẽ tuân thủ nếu lệnh bắt giữ được ban hành.

Từ Manila, thông tín viên Nemo Lecoq-Jammes của RFI cho biết thêm:

«Chuyên cơ chở ông Rodrigo Duterte đã cất cánh trước những ánh nhìn kinh ngạc của những người ủng hộ ông. Họ hô vang « Duterte, Duterte».

Máy bay cất cánh lúc 23h03 (ngày 11/03), giờ Manilla, và tạm dừng ở sân bay Dubaï sau vài giờ bay. Cựu tổng thống Philippines đi cùng với một cựu thư ký điều hành, một nữ y tá và một trợ lý cá nhân. Luật sư của Rodrigo Duterte cho biết mình không được phép đến gần máy bay.

Khi đến La Haye, Hà Lan, ông Rodrigo Duterte sẽ bị bắt giữ và phải tham dự phiên điều trần đầu tiên.

Tối hôm qua, ngay sau khi Rodrigo Duterte rời Philippines, tổng thống Ferdinand Marcos Jr., người đã trở thành đối thủ của gia tộc Duterte, đã có phản ứng. Theo ông, vụ việc này không có gì liên quan đến chính trị. Ferdinand Marcos Jr. nói: «Chúng ta là thành viên của cộng đồng các quốc gia. Chúng ta phải thực hiện đúng trách nhiệm của mình. Và đó chính là những gì đang diễn ra hiện nay. Chính trị chẳng liên quan gì đến chuyện này.»

Tuy nhiên, vụ bắt giữ cựu tổng thống Philippines đã gây ra tranh luận cả trong nước và trên trường quốc tế. Tối qua, Trung Quốc đã có phản ứng. Duterte là một bạn hữu của chủ tịch Tập Cận Bình. Phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Trung Quốc tuyên bố Tòa Hình sự Quốc tế (ICC/CPI) cần phải thận trọng khi thực hiện chức trách và không áp dụng áp dụng nguyên tắc nhất bên trọng nhất bên khinh.

(Nguồn: VOA & RFI)