Anh em nhà Menendez, những người từng có phiên tòa chấn động dư luận Mỹ trong thập niên 1990 và trở thành một trong những vụ án được theo dõi nhiều nhất trong lịch sử hiện đại, lại một lần nữa bị từ chối tự do. Trong hai phiên điều trần liên tiếp trước hội đồng ân xá California tuần trước, Erik và Lyle Menendez đều bị bác đơn xin ân xá, hơn ba thập kỷ sau khi họ bắn chết cha mẹ giàu có của mình tại dinh thự ở Beverly Hills.

Các quyết định này đánh dấu lần gần nhất hai anh em có cơ hội được trả tự do kể từ khi bị tuyên án vào năm 1996, đồng thời phản ánh sự hoài nghi sâu sắc vẫn còn tồn tại xung quanh những tuyên bố cải tạo của họ.

–Erik Menendez ra điều trần trước tiên

Ngày 21 tháng 8, Erik Menendez xuất hiện trước hội đồng ân xá tại Cơ sở cải huấn R.J. Donovan ở San Diego. Phiên điều trần kéo dài gần trọn một ngày, trong đó các ủy viên xem xét kỹ lưỡng mọi khía cạnh từ tuổi thơ, trạng thái tinh thần khi gây án, cho đến quá trình cải tạo suốt 35 năm sau song sắt.

Đeo kính, mặc áo phông xanh và sơ mi trắng dài tay, Erik nói chi tiết về những hành vi lạm dụng mà anh cho rằng đã phải chịu đựng từ người cha – José, một giám đốc điều hành quyền lực trong ngành giải trí. Anh thừa nhận rằng suốt nhiều năm qua đã tự biện minh cho hành động của mình, nhưng giờ đây hiểu rõ mức độ thảm khốc mà vụ giết người đã gây ra cho gia đình mở rộng.

“Hôm nay là ngày 21 tháng 8,” anh nói với hội đồng. “Hôm nay là ngày tất cả nạn nhân của tôi biết cha mẹ tôi đã chết. Vì vậy hôm nay cũng là ngày kỷ niệm hành trình đầy chấn thương của họ”

Tuy nhiên, các ủy viên liên tục chất vấn về hồ sơ kỷ luật trong tù của anh. Nhiều năm qua, Erik bị ghi nhận có liên hệ băng nhóm, sử dụng ma túy, tham gia lừa đảo thuế, và nhiều lần sở hữu điện thoại di động bất hợp pháp. Anh thừa nhận trong thời gian dài từng nghĩ sẽ chết trong tù, nên đặt sự sinh tồn lên trên việc tuân thủ nội quy.

“Những gì tôi có được từ chiếc điện thoại và sự kết nối với thế giới bên ngoài lớn hơn nhiều so với hậu quả khi bị bắt quả tang,” anh thú nhận.

Dù cho rằng bước ngoặt đến vào năm 2013 khi anh tìm thấy đức tin và tỉnh táo, hội đồng vẫn không bị thuyết phục. Sau nhiều giờ chất vấn, họ kết luận anh vẫn còn là mối nguy cho xã hội và bác đơn ân xá trong vòng ba năm.

–Lyle Menendez điều trần tiếp theo

Một ngày sau, 22 tháng 8, Lyle Menendez đối diện một hội đồng khác. Phiên điều trần kéo dài hơn mười giờ, kết thúc khi mặt trời đã lặn ở Los Angeles. Giống em trai, Lyle xuất hiện trực tuyến từ nhà tù và trình bày chi tiết về cuộc sống trước và sau vụ giết người.

Các ủy viên rà soát quá khứ của anh tại Đại học Princeton, bao gồm việc bị đình chỉ vì đạo văn, các vi phạm giao thông, và một vụ trộm. Họ cũng tập trung chất vấn các quyết định mà anh đưa ra trong những tuần trước khi gây án.

Hội đồng đặc biệt quan tâm đến việc Lyle sử dụng điện thoại di động trái phép trong tù. Hồ sơ cho thấy anh đã duy trì việc tiếp cận thiết bị trong nhiều năm, với lần vi phạm gần nhất vào tháng 3 năm 2024. Ủy viên Patrick Reardon đặt câu hỏi vì sao nên đánh giá cao thành tích học tập và các chương trình cố vấn của anh trong khi anh “liên tục vi phạm nội quy.”

Mặc dù Lyle giải thích rằng sử dụng điện thoại để có sự riêng tư, các ủy viên cho rằng hành vi đó thể hiện sự tự phụ và kiểm soát kém. “Những người bị giam mà vẫn vi phạm nội quy thì khi ra ngoài xã hội cũng có nhiều khả năng vi phạm luật pháp,” Ủy viên Julie Garland nói khi giải thích quyết định.

Garland thừa nhận sự hối lỗi của Lyle có vẻ chân thành và những nỗ lực cải tạo đáng ghi nhận, nhưng cho rằng “ẩn dưới bề mặt tích cực đó” là các đặc điểm phản xã hội như lừa dối, giảm nhẹ trách nhiệm và thao túng. Lyle, nay 57 tuổi, cuối cùng cũng bị bác đơn ân xá thêm ba năm nữa, mặc dù hội đồng lưu ý thời gian này có thể rút xuống 18 tháng nếu cải tạo tốt.

Erik và Lyle đã ở trong tù nhiều thập kỷ. Hình: California Dept. of Corrections

–Vụ án gây chấn động nước Mỹ

Vụ giết José và Kitty Menendez tháng 8 năm 1989 gây rúng động Beverly Hills và nhanh chóng thu hút sự chú ý toàn quốc. Khi ấy, hai anh em, 18 và 21 tuổi, đã nã súng bắn cha mẹ ngay trong phòng khách, khiến họ chết tại chỗ.

Công tố viên cho rằng động cơ là lòng tham, viện dẫn việc hai anh em tiêu xài hoang phí hơn $700,000 Mỹ kim sau vụ giết người vào xe sang, quần áo hàng hiệu và các chuyến du lịch. Lyle thậm chí ban đầu nói với cảnh sát rằng anh tin cha mẹ mình bị mafia ám sát, dựng nên nhiều câu chuyện che đậy.

Luật sư bào chữa phản bác rằng đây là hành động tuyệt vọng của hai thanh niên đã chịu đựng nhiều năm lạm dụng tình dục và tinh thần từ cha, còn mẹ thì làm ngơ.

Phiên tòa đầu tiên kết thúc với bồi thẩm đoàn bất đồng, nhưng đến năm 1995, một bồi thẩm đoàn khác kết tội cả hai về tội giết người cấp độ một. Họ bị tuyên án tù chung thân không ân xá.

–Con đường đến ân xá

Bản án này giữ nguyên cho đến tháng 5 năm 2024, khi một thẩm phán Los Angeles giảm xuống còn 50 năm đến chung thân, cho phép họ đủ điều kiện xin ân xá theo các tiêu chuẩn mới của California dành cho phạm nhân trẻ tuổi. Phán quyết dựa trên độ tuổi khi gây án và sự thay đổi nhận thức pháp lý về việc người phạm tội trẻ tuổi cần được xem xét lại.

Kể từ đó, cả hai đều xin ân xá, đưa ra bằng chứng về sự trưởng thành cá nhân và quá trình cải tạo. Lyle lấy bằng cử nhân trong tù và đang học cao học. Erik phát triển các chương trình hỗ trợ tù nhân cao tuổi và khuyết tật. Cả hai trở thành cố vấn và “đối tác trách nhiệm” cho bạn tù.

Nhiều thành viên gia đình, bao gồm dì, anh chị em họ, và thậm chí cả dì (cô) Teresita mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối của Erik, đã xúc động làm chứng để ủng hộ việc trả tự do, cam kết sẽ chăm sóc và hỗ trợ nếu họ được thả.

Tuy nhiên, công tố viên vẫn kịch liệt phản đối. Trong phiên điều trần, các phó công tố viên quận Los Angeles cho rằng anh em Menendez tiếp tục giảm nhẹ trách nhiệm, dựa vào sự dối trá, và vi phạm nội quy ngay cả trong môi trường quản lý chặt chẽ. “Không có sự trưởng thành nào cả,” công tố viên Ethan Milius nói về Lyle. “Đó chính là con người thật của anh ta.”

-Điều gì tiếp theo

Với việc bị bác đơn chính thức, cả hai sẽ tiếp tục ngồi tù ít nhất đến năm 2027, dù cải tạo tốt có thể rút ngắn thời gian xuống còn 18 tháng. Trong lúc này, dư luận hướng về Thống đốc California Gavin Newsom, người đang xem xét đơn ân xá có thể giảm án hoặc thậm chí ân xá hoàn toàn. Tuy nhiên, quyết định này có thể gây rủi ro chính trị, nhất là khi ông được cho là đang cân nhắc tranh cử tổng thống.

Ngoài ra, hai anh em cũng đang theo đuổi đơn kiến nghị “habeas corpus” nhằm xin xét xử lại, với lập luận rằng bằng chứng mới được phát hiện củng cố lời khai họ từng bị cha lạm dụng tình dục thời thơ ấu. Công tố viên cam kết sẽ phản đối đơn này.

Với những người ủng hộ, việc bác đơn ân xá là một sự trì hoãn đáng thất vọng đối với cơ hội chuộc lỗi. “Lyle sẽ không gây nguy hiểm cho cộng đồng bởi vì gia đình chúng tôi sẽ giám sát anh ấy,” chị họ Eileen Cano nói trước hội đồng. “Trì hoãn việc thả anh ấy không có ý nghĩa gì. Lyle không còn là người đàn ông đã vào tù cách đây 35 năm.”

Với những người chỉ trích, quyết định này khẳng định anh em Menendez vẫn là những kẻ nguy hiểm, chưa bao giờ thực sự chịu trách nhiệm về hành động của mình.

–Câu chuyện còn tiếp diễn

Hơn ba thập kỷ sau khi José và Kitty Menendez bị giết, vụ án vẫn tiếp tục gây ám ảnh. Nó đã truyền cảm hứng cho vô số phim tài liệu, phim truyền hình, và gần đây nhất là loạt phim Monsters: The Lyle and Erik Menendez Story của Netflix, khiến công chúng thêm quan tâm và thậm chí thương cảm cho anh em như những nạn nhân bị lạm dụng.

Tuy nhiên, trong con mắt của hội đồng ân xá, sự thương cảm là chưa đủ. Erik và Lyle Menendez vẫn bị giam giữ, tự do của họ lại một lần nữa bị trì hoãn. Như Ủy viên Garland nhắc nhở Lyle: “Chúng tôi thấy anh thực sự hối hận… nhưng anh vẫn còn phải vật lộn với những đặc điểm phản xã hội.”

Đối với hai anh em, hành trình chờ đợi tiếp tục. Dù bằng ân xá, khoan hồng hay tái thẩm, cuộc chiến giành tự do của họ vẫn chưa kết thúc. Nhưng hiện tại, cánh cửa của nhà tù Donovan vẫn đóng chặt.