Giải Nobel Hòa bình năm 2025 đã được trao cho María Corina Machado, lãnh tụ đối lập và nhà hoạt động dân chủ của Venezuela, nhằm vinh danh “những nỗ lực kiên cường trong việc thúc đẩy quyền dân chủ cho người dân Venezuela.” Thông báo được Ủy ban Nobel Na Uy công bố sáng 10/10 tại Oslo, đánh dấu một thắng lợi tinh thần lớn lao cho phong trào dân chủ ở quốc gia Nam Mỹ đang chìm trong khủng hoảng chính trị kéo dài.

Ông Jørgen Watne Frydnes, Chủ tịch Ủy ban Nobel, cho biết Machado “đã hội đủ cả ba tiêu chí trong di chúc của Alfred Nobel – cổ vũ tinh thần đoàn kết giữa các dân tộc, phản đối sự quân phiệt hóa xã hội và cổ vũ cho hòa bình thông qua đối thoại.” Frydnes nhấn mạnh: “Bà đã quy tụ được lực lượng đối lập Venezuela, kiên định chống lại sự quân sự hóa và luôn ủng hộ một tiến trình chuyển đổi hòa bình hướng tới dân chủ.”

Machado, sinh năm 1967 tại Caracas, là kỹ sư công nghiệp trước khi bước vào chính trường. Bà sáng lập tổ chức Súmate vào năm 2002 – một phong trào tình nguyện nhằm giám sát bầu cử và bảo vệ quyền chính trị cho người dân. Nhiều năm qua, bà trở thành gương mặt tiêu biểu của phong trào đòi bầu cử tự do và minh bạch ở Venezuela, nơi chế độ của Tổng thống Nicolás Maduro ngày càng đàn áp đối lập và bóp nghẹt truyền thông.

Năm 2024, Machado từng là ứng cử viên tổng thống của phe đối lập, nhưng chính quyền Maduro cấm bà tranh cử. Thay vào đó, bà chuyển sang ủng hộ ứng viên Edmundo González Urrutia – người được xem là đại diện của khối dân chủ. Dù cuộc bầu cử bị cáo buộc gian lận, Machado cùng các đồng sự đã nhanh chóng thu thập và lưu giữ bằng chứng về kết quả kiểm phiếu trước khi nhà nước kịp tiêu hủy tài liệu, giúp quốc tế có cơ sở phơi bày sai phạm bầu cử.

Sau đợt đàn áp hậu bầu cử năm ngoái, bà phải ẩn náu để tránh bị bắt. Vì lý do an ninh, hiện vẫn chưa rõ liệu Machado có thể tham dự lễ trao giải tại Oslo vào tháng 12 hay không. “Đây là tình huống nghiêm trọng cần được xử lý cẩn trọng,” ông Frydnes nói, “chúng tôi luôn hy vọng có thể đón tiếp bà tại Na Uy.”

Jørgen Watne Frydnes, Chủ tịch Ủy ban Nobel loan báo bà Machado thắng giải Nobel Hòa Bình năm 2025. Photo courtesy: Reuters

Theo bà Nina Græger, Giám đốc Viện Nghiên cứu Hòa bình Oslo (PRIO), việc vinh danh Machado “trước hết là một giải thưởng dành cho dân chủ, bởi nghiên cứu cho thấy dân chủ là điều kiện tiên quyết của hòa bình.” Bà ca ngợi tinh thần dũng cảm của Machado, người “đấu tranh bằng lá phiếu, không phải bằng súng đạn.”

Giải Nobel Hòa bình năm nay được trao trong bối cảnh chủ nghĩa độc tài đang gia tăng trên toàn cầu, và thông điệp của Ủy ban Nobel được xem như lời nhắc nhở rằng hòa bình bền vững chỉ có thể tồn tại trên nền tảng của dân chủ và tự do. “María Corina Machado,” Ủy ban kết luận, “đã giúp ngọn lửa dân chủ tiếp tục cháy sáng giữa bóng tối đang bao trùm đất nước bà.”

Tổng thống Donald Trump có công tạo bước đầu cho hòa bình giữa Hamas và Do Thái chỉ một ngày trước khi giải này được tuyên bố. Có thể ông sẽ được xét kỹ hơn vào năm 2026, một giải mà ông mơ ước và tự cho là xứng đáng được nhận lãnh.

Gần đây, ông Trump tuyên bố mở chiến dịch “tiêu diệt tận gốc” các băng đảng ma túy Venezuela, cáo buộc chúng là “mối đe dọa trực tiếp đến an ninh Hoa Kỳ” vì dùng khu vực Trung Mỹ làm tuyến trung chuyển ma túy vào Mỹ.

Tổng thống độc tài Nicolás Maduro thân Cuba và Nga nhiều lần lên án Mỹ xía vào nội bộ của Venezuela và rất sợ Mỹ giúp người dân lật đổ ông ta.