Nhà viết kịch người Anh Tom Stoppard, được xem là một trong những biên kịch vĩ đại nhất thế hệ của mình và được tôn vinh trên toàn thế giới nhờ trí tuệ sắc bén, sự dí dỏm và chiều sâu nhân văn, đã qua đời ở tuổi 88.

United Agents xác nhận Stoppard đã qua đời “một cách bình yên” tại nhà riêng ở Dorset, bên cạnh gia đình. “Ông sẽ được ghi nhớ mãi với những tác phẩm chứa đầy sự xuất sắc và nhân tính, với sự dí dỏm, tinh nghịch, lòng hào phóng và tình yêu sâu sắc dành cho ngôn ngữ tiếng Anh,” hãng cho biết. “Thật là một vinh dự khi được làm việc và quen biết Tom.”

Stoppard, người từng đoạt giải Oscar cho kịch bản phim Shakespeare In Love (1998), để lại một di sản kiệt xuất trải dài từ sân khấu, điện ảnh, radio đến truyền hình. Trong hơn sáu thập kỷ, ông đã tạo ra những tác phẩm vừa giải trí vừa thách thức người xem, kết hợp hài hước với chiều sâu triết học.

Thường được ca ngợi là nhà viết kịch vĩ đại nhất của Anh trong thời đại của mình, sự nghiệp của ông được ghi dấu bằng vô số giải thưởng, gồm năm giải Tony, ba giải Olivier và hàng loạt vinh danh khác từ các tổ chức văn hóa hàng đầu.

Vua Charles III là một trong những người đầu tiên gửi lời tri ân sau khi tin tức được công bố. Trong một thông cáo của Cung điện Buckingham, ông nói ông và hoàng hậu Camilla “rất đau buồn” trước sự ra đi của “một trong những nhà văn vĩ đại nhất của chúng ta”.
Ông viết thêm: “Một người bạn thân, người mang thiên tài của mình một cách nhẹ nhàng; ông có thể, và thực sự đã làm, đưa ngòi bút của mình đến bất kỳ chủ đề nào – thử thách, lay động và truyền cảm hứng cho khán giả, bắt nguồn từ chính lịch sử cá nhân của ông.”

Ca sĩ Mick Jagger của nhóm Rolling Stones cũng đăng tải: “Tom Stoppard là nhà viết kịch yêu thích nhất của tôi… Ông để lại cho chúng ta một kho tàng tác phẩm trí tuệ và thú vị vô cùng. Tôi sẽ luôn nhớ ông.”

Sinh năm 1937 tại Zlín, Tiệp Khắc (nay là Cộng hòa Czech) với tên khai sinh Tomáš Straussler, cuộc đời thời thơ ấu của Stoppard bị xáo trộn bởi biến động toàn cầu.

Gia đình chạy trốn cuộc xâm lược của Đức Quốc xã năm 1939, tới Singapore, rồi tiếp tục sơ tán sang Ấn Độ vào năm 1941 khi quân Nhật tiến gần. Cha của ông ở lại Singapore và thiệt mạng khi tàu của ông bị tấn công trong lúc tìm đường rời đi.

Năm 1946, mẹ ông kết hôn với sĩ quan Anh Kenneth Stoppard và đưa gia đình đến Anh. Cậu bé tám tuổi sau này nói rằng mình đã “khoác lên người Anh Quốc tính như một chiếc áo”.

Sự nghiệp của ông bắt đầu từ báo chí khi mới 17 tuổi, làm phóng viên tại Bristol rồi sau đó là nhà phê bình sân khấu ở London. Những trải nghiệm này đã nuôi dưỡng cảm quan nghệ thuật độc đáo của ông.

Thành công lớn đầu tiên đến với Rosencrantz and Guildenstern Are Dead, một bi kịch phi lý kể lại Hamlet từ góc nhìn của hai nhân vật phụ thường bị lãng quên. Ra mắt tại Liên hoan Edinburgh Fringe năm 1966 và sau đó được Laurence Olivier đưa vào Nhà hát Quốc gia

Anh trước khi trình diễn tại Broadway, vở kịch đã tạo tiếng vang lớn, giúp Stoppard giành giải Tony năm 1968.

Nhà hát Royal Court ở London sau này ca ngợi rằng tác phẩm của ông “khám phá những bí ẩn sâu nhất của con người về sự thật, thời gian, cái chết và sự mong manh, trong khi vẫn làm khán giả say mê bởi sự dí dỏm và tinh thần lạc quan.” Nhà hát Quốc gia Anh nhấn mạnh “trí tuệ sắc bén, cấu trúc kể chuyện sáng tạo và sự kết hợp giữa hài hước bác học với những câu hỏi triết học sâu sắc.”

Trong những thập niên sau đó, Stoppard tiếp tục tạo ra loạt tác phẩm đổi mới như The Real Inspector Hound (1968), Jumpers (1972) và Travesties (1974), vở kịch đưa James Joyce và Lenin vào một cuộc va chạm trí tuệ tại Zurich thời Thế chiến I và giúp ông giành thêm một giải Tony. Tác phẩm âm nhạc Every Good Boy Deserves Favor (1977), hợp tác với nhà soạn nhạc André Previn, đánh dấu sự gắn bó lâu dài của ông với các phong trào nhân quyền, đặc biệt là bảo vệ các nhà bất đồng chính kiến ở Đông Âu.

Ông tiếp tục chinh phục khán giả với những vở kịch khai phá chủ đề khoa học, lịch sử, văn chương và tình yêu, như The Real Thing (1982), Arcadia (1993) và The Invention of Love (1997). Bước sang thế kỷ 21, ông tạo dấu ấn với bộ ba The Coast of Utopia (2002) và sau đó là Rocknroll (2006). Một trong những thành tựu cảm xúc nhất của ông là Leopoldstadt (2020), vở kịch dựa trên chính lịch sử gia đình ông và vận mệnh cộng đồng Do Thái châu Âu trong nửa đầu thế kỷ 20.

Chỉ sau khi mẹ mất năm 1996, Stoppard mới phát hiện nhiều thân nhân, gồm cả bốn ông bà, đã chết trong các trại tập trung. Ông chia sẻ với The New Yorker: “Tôi sẽ không viết về di sản của mình khi mẹ tôi còn sống, vì bà luôn tránh nhắc đến nó.” Leopoldstadt ra mắt đầu 2020 với lời khen ngợi rực rỡ trước khi đại dịch Covid-19 khiến sân khấu đóng cửa toàn cầu, và sau đó tiếp tục gặt hái thành công lớn tại Broadway.

Ngoài sân khấu, Stoppard còn viết kịch bản cho hàng loạt bộ phim nổi tiếng như Brazil (1985), Empire of the Sun (1987), Enigma (2001) và Anna Karenina (2012). Nổi bật nhất vẫn là Shakespeare in Love, giúp ông đoạt giải Oscar cùng đồng biên kịch Marc Norman. Ông cũng đạo diễn phiên bản điện ảnh Rosencrantz and Guildenstern Are Dead (1990), bộ phim đoạt giải Sư tử vàng tại Liên hoan Venice.

Stoppard được phong tước Hiệp sĩ năm 1997 vì những đóng góp to lớn cho văn học. Sau khi ông qua đời, các nhà hát West End ở London thông báo sẽ tắt đèn trong hai phút để tưởng nhớ. Nhà xuất bản Faber Books tôn vinh ông là “một trong những nhà viết kịch rực rỡ và được tôn kính nhất trong 60 năm qua và là một trong những trí tuệ vĩ đại của thời đại chúng ta.”

Stoppard kết hôn ba lần – với Jose Ingle, Dr Miriam Stoppard và nhà sản xuất truyền hình Sabrina Guinness – và để lại bốn người con, trong đó có diễn viên Ed Stoppard, cùng các cháu.

Nhà xuất bản của ông, Faber Books, gọi ông là “một trong những nhà viết kịch rực rỡ và được tôn vinh nhiều nhất trong 60 năm qua, và là một trong những trí tuệ vĩ đại của thời đại chúng ta.”

Với khối lượng sáng tác đồ sộ, óc tò mò không giới hạn và sự yêu mến lớn lao từ giới diễn viên, nhà văn, giới học thuật và khán giả, Tom Stoppard để lại một di sản đã làm thay đổi hoàn toàn diện mạo của nghệ thuật kể chuyện hiện đại. Các vở kịch, bộ phim và bài luận của ông đã thách thức nhiều thế hệ khán giả suy nghĩ sâu sắc hơn, cười tự do hơn và đối diện với những phức tạp của thân phận con người.

Như Mick Jagger đã viết trong lời tri ân: “Ông để lại cho chúng ta một kho tàng tác phẩm trí tuệ và thú vị vô cùng.” Và như Vua Charles đã chia sẻ, thiên tài của ông – luôn thể hiện một cách nhẹ nhàng và được trao tặng một cách hào phóng, sẽ còn tiếp tục truyền cảm hứng.