Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị phát
biểu tại hội nghị. Photo Courtesy: Reuters

Chỉ vài giờ sau khi ra tuyên bố chung kêu gọi tôn trọng luật pháp quốc tế trên Biển Đông, ASEAN đã quyết định rút lại văn kiện này, còn Ngoại trưởng Tân Gia Ba lại lên máy bay trở về nước.

Hội nghị Ngoại trưởng Trung Quốc, ASEAN đã kết thúc hôm 14.6, một cách kỳ lạ mà không đạt được tiến triển cũng như tuyên bố chung về căng thẳng ở biển Đông.

Theo hãng tinBloomberg, ngoại trưởng các nước Đông Nam Á và Trung Quốc tham dự hội nghị đã tỏ ra “bối rối” sau khi Mã Lai thông báo rồi lập tức thu hồi một tuyên bố chung thể hiện sự “quan ngại sâu sắc” về tranh chấp lãnh hải ở biển Đông.

Khoảng 3 giờ sau khi đưa ra Tuyên bố Côn Minh, Kuala Lumpur cho biết ASEAN cần phải rút lại để “sửa đổi khẩn cấp”. Nhưng tuyên bố sửa đổi cho đến bây giờ vẫn chưa được công bố.

Hội nghị kéo dài hơn dự kiến, khiến cuộc họp báo của Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị phải lùi lại tới 5 giờ trước khi diễn ra vào tối 14-6.

Một điểm đáng chú ý là Ngoại trưởng Tân Gia Ba Vivian Balakrishnan rời TP Côn Minh cùng ngày trở về nước, mà không chủ trì một cuộc họp chung với người đồng cấp Trung Quốc Vương Nghị. Bộ Ngoại giao Thái Lan cũng không trả lời câu hỏi Bangkok có đưa ra tuyên bố riêng về tình hình biển Đông hay không.

Việc bất ngờ rút lại bản tuyên bố chung về biển Đông cho thấy sự đoàn kết của các ngoại trưởng trong ASEAN đang có vấn đề và dường như đã “sụp đổ, nhất là các nỗ lực bành trướng của Bắc Kinh.

Theo Wall Street Journal, một quan chức ngoại giao cấp cao của một nước ASEAN cho biết, ASEAN quyết định không ra tuyên bố chung, và các nước thành viên sẽ ra tuyên bố riêng nếu muốn.

ASEAN vẫn bị ràng buộc bởi cơ chế đồng thuận tuyệt đối nên tìm được tiếng nói chung về Biển Đông là cả một quá trình đấu tranh khi một số thành viên lại ủng hộ lập trường bành trướng của Trung Quốc vì những lợi ích kinh tế.

Các Ngoại trưởng ASEAN được cho vẫn đang giữ thể diện cho Trung Quốc bằng cách không chỉ đích danh thủ phạm, thay vào đó họ đã nhắc lại sự phản đối của mình với các nỗ lực quân sự hóa và bồi đắp, xây dựng đảo nhân tạo ở Biển Đông, những gì Bắc Kinh đã làm trong 2 năm qua và các căn cứ trên đảo nhân tạo có thể phục vụ mục đích quân sự.

Giới phân tích tin rằng, Trung Quốc đang trong tình trạng “tứ bề thọ địch” do lập trường hung hăng, hiếu chiến ở Biển Đông và Hoa Đông. Ngoài Mỹ, EU, Nhật Bản, Úc thì các nước ASEAN cũng ngày một bất mãn với đường lưỡi bò Trung Quốc tự vẽ ra từ những năm 40 thế kỷ trước.

Tổng hợp