< ?xml:namespace prefix = "o" ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" /> 

Trưởng đoàn đàm phán của Iran (áo trắng) và nhóm P5+1 tại buổi họp báo sau khi kết thúc đàm phán ở Lausanne. Photo Courtesy: AFP

Sau tám ngày đàm phán tại Lausanne, Thụy Sĩ, vào hôm 2.4 Iran và sáu cường quốc thế giới (gồm Mỹ, Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc và Đức) đã nhất trí về “những giới hạn chính yếu” cho một thỏa thuận khung nhằm hạn chế chương trình hạt nhân của Tehran.

Thỏa thuận khung này đạt được sẽ nhằm kiềm chế chương trình hạt nhân của Iran trong ít nhất một thập niên.

Trong một thông báo chính thức sau cuộc họp, Đại diện cấp cao phụ trách chính sách đối ngoại của EU Federica Mogherini cho hay thỏa thuận này sẽ đặt nền tảng cho việc đạt được một thỏa thuận cuối cùng trước hạn chót là ngày 30 tháng 6.

Cũng theo lời bà Mogherini, các lệnh trừng phạt nhằm vào Iran sẽ được chấm dứt nhưng bà không cho biết cụ thể thời gian. Trong khi đó Iran muốn chấm dứt các lệnh trừng phạt này ngay lập tức trong khi Mỹ muốn duy trì chúng cho tới khi Iran thực hiện thỏa thuận.

Trước diễn biến trên Tổng thống Mỹ Barack Obama và nhiều nhà lãnh đạo thế giới đã gọi thỏa thuận hạt nhân Iran là một quyết định lịch sử, giúp thế giới tránh được nguy cơ chiến tranh hạt nhân và là thắng lợi của các nỗ lực ngoại giao “gay cấn và có nguyên tắc” kéo dài 18 tháng qua.

Ông Obama nói: “Thỏa thuận khung đạt được ngày 2.4 liên quan tới chương trình hạt nhân của Iran là một kết quả mang tính lịch sử, mở đường hướng tới một hiệp định cuối cùng góp phần làm cho nước Mỹ, các đồng minh của Mỹ và toàn thế giới trở nên an toàn hơn”.

Tổng thống Mỹ còn ví thỏa thuận này giống như Hiệp định cắt giảm vũ khí hạt nhân giữa Mỹ và Liên Xô trước đây, dẫn tới việc tránh được nguy cơ chiến tranh hạt nhân.

Về phía Iran Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif nói rằng một thỏa thuận hạt nhân đầy đủ sẽ cho phép nước này tham gia vào thị trường nhiên liệu hạt nhân toàn cầu.

Bước đột phá trên nhằm hướng tới một hiệp ước cuối cùng, giúp chấm dứt 12 năm chính sách bên miệng hố chiến tranh, đe dọa và đối đầu.

Hơn nữa thỏa thuận này sẽ giúp mở đường cho các cuộc đàm phán về một giải pháp nhằm làm dịu những lo ngại của phương Tây về việc Iran đang tìm cách chế tạo bom nguyên tử, để đổi lại việc Iran sẽ thoát khỏi các trừng phạt kinh tế.

Tuy nhiên, việc Iran và nhóm P5+1 đạt được thỏa thuận khung cũng đang đặt chính quyền của Tổng thống Obama vào thế đối đầu mạnh hơn với đảng Cộng hòa và đồng minh Israel. Chính quyền Israel cho rằng thỏa thuận khung giữa Iran với 6 cường quốc sẽ được nhớ đến như một “lỗi lầm lịch sử”.

Trở lại với nội dung cuộc thỏa thuận khung tuy chưa được công bố chính thức, nhưng được biết Iran đã đồng ý cắt giảm 2/3 trữ lượng urani làm giàu trong 10 năm và đặt chương trình hạt nhân dưới sự giám sát trong thời gian sau đó. Số thanh nhiên liệu được giữ lại, khoảng 6,000 thanh, sẽ chỉ được đặt ở nhà máy Fordo để phục vụ mục đích sản xuất điện dân sự. Lò phàn ứng Arak sẽ phải ngừng hoàn toàn việc sản xuất plutoni cấp độ dùng cho vũ khí.

Cũng theo thỏa thuận, phương Tây sẽ chưa dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt Iran cho tới khi hai bên đạt được thỏa thuận chi tiết toàn diện vào trước ngày 30.6 tới.

Sau khi các bên đạt được thỏa thuận sơ bộ, cảnh ăn mừng đã diễn ra ở khắp thủ đô Tehran của Iran. Các đoạn phim và ảnh đăng trên mạng xã hội cho thấy xe ô tô ở Tehran bấm còi trong khi mọi người vỗ tay.

Tổng hợp