Bài của Nguyễn Hồng Anh

Thị trưởng Thành phố Maribyrnong Nam Quách cho biết sơ đồ dự án Saigon Gate sắp được đưa ra để lấy ý kiến của công chúng. Hình: TVTS

Vị khách đầu tiên đọc diễn văn khai mạc Hội Chợ Tết do Hội Thương gia Footscray tổ chức là Thị trưởng Maribyrnong, trước cả các đại diện Thủ tướng Úc, Lãnh tụ Đối lập liên bang và Thủ hiến tiểu bang, vì ông là chủ nhà. Footscray là một trong 9 ngoại ô thuộc thành phố Maribyrnong do Thị trưởng Nam Quách lãnh đạo.

Vì lễ hội của người Việt gốc Úc nên ông thị trưởng gốc Việt đọc diễn văn bằng tiếng Việt trước, và dài hơn diễn văn tiếng Anh. Nội dung tiếng Việt cũng khác tiếng Anh vì ông thị trưởng tâm tình với đồng hương sau khi làm thị trưởng được khoảng ba tháng (Nam Quách nói với tác giả bài viết  này tiếng Việt của ông chỉ đủ để nói chuyện đơn giản nhưng đang cố gắng hết sức để cải tiến).

Từ “Bắn Đức Chúa Trời” đến “Thằng Thị trưởng”

Thật là vui khi nghe một người Việt sinh đẻ ở Úc giữ một chức vụ cao nhất của một chính quyền địa phương phát biểu bằng tiếng Việt, dù đọc bài viết trên giấy. Tôi và nhiều người đã phì cười khi nghe ông thị trưởng trẻ tuổi nói  “Tết sắp đến, một năm mới, năm con dê thì Nam cũng hy vọng năm nay, tôi cũng có thể dê… ê… ê… được cô nào tốt đẹp”.

Nắm được tiếng Việt để đùa như vậy là rất khá, và cũng có thể là cách để báo cho phái đẹp  chàng thị trưởng trẻ tuổi học rộng tài cao đang còn độc thân. Tuy nhiên  tôi không biết ông thị trưởng phát âm sai hay khán thính giả nghe lầm khi họ nói rằng ông thị trưởng  tự gọi mình là “thằng thị trưởng” khiến những người chung quanh cười thích thú. Tôi nghĩ có lẽ ông thị trưởng nói mình “thành thị trưởng” thì đúng hơn.

Câu chuyện này làm tôi nhớ cách đây trên nửa thế kỷ, khi giáo xứ làng tôi tổ chức lễ chịu phép thêm sức (confirmation) cho đám nhỏ chúng tôi, một nghi lễ thời  đó buộc phải được vị giám mục làm chủ tế mà thời đó giám mục của Địa phận Huế lại là một người Pháp, Đức cha Thi (tên tiếng Pháp là Jean Baptiste Urrutia).

Vị giám mục cao to oai vệ râu quai nón trong bài giảng bằng tiếng Việt đã hùng hồn cất cao giọng Huế nói về sự phản bội của con người đối với Thiên Chúa từ khởi thủy: “Ông A-dông và bà E-và muốn bắn Đức Chúa Trời”.  Giáo dân làng tôi bụm miệng không dám vô lễ cười khi Đức cha Thi đang giảng, nhưng câu nói “muốn bắn Đức Chúa Trời” (muốn bằng Đức Chúa Trời) được cả làng truyền tụng và nhắc lại mỗi khi nghe các cố đạo người Pháp nói tiếng Việt.

Trong một lớp học sinh ngữ ở Trường Chính trị Kinh doanh, Viện đại học Đà lạt hơn 40 năm trước, một ông thầy dạy tiếng Anh khi giải thích một chữ Anh cho sinh viên chúng tôi, nói “argue có nghĩa là cãi lộn”, nhưng ông thầy người Mỹ phát âm hai chữ cãi lộn bằng âm dấu sắc và dấu huyền làm tôi giật mình tỉnh ngủ trong khi đám bạn gái che miệng cười khúc khích hay đỏ mặt.

Nhắc lại chuyện đức cha Tây “nói phạm thượng”, ông thầy tiếng Anh “nói tục tĩu” có mục đích để cười hòa với tiếng pháo ngày xuân, chứ nói và viết tiếng Việt được như Thị trưởng Nam Quách không phải người trẻ nào sinh ra ở Úc cũng làm được. Nghe bài diễn văn tiếng Việt của ông thị trưởng, nhiều người cảm thấy mát ruột. Và cũng vì thế mới có bài viết sau đây cho tuần lễ này.

Thị trưởng Maribyrnong trở thành tâm điểm của người Việt tại Hội Chợ Tết Footscray: Đại diện quảng cáo của TVTS kiêm MC Trương Anh Minh đang chụp hình Thị trưởng Nam Quách với Tổng thư ký TVTS Vũ Thị Hà. Hình: TVTS

Thị trưởng người Việt thứ ba ở Tiểu bang Victoria

Người Việt  Nam đầu tiên của tiểu bang Victoria và cả nước Úc làm thị trưởng là  ông Nguyễn Sang, thị trưởng Thành phố Richmond, nay là một ngoại ô của Thành phố Yarra. Đó là vào năm 1991. Nguyễn Sang là một nhân viên nghiệp đoàn và đảng viên Lao động, sau này được đảng Lao động cho ra tranh cử đơn vị an toàn Melbourne West Province và được làm dân biểu viện trên hai nhiệm kỳ (người Úc chỉ gọi  thượng nghị sĩ –senator- đối với các vị dân cử viện trên cấp liên bang).

Người Việt tị nạn thứ hai làm thị trưởng một thành phố ở TB Victoria là bà Hồ Mai, thị trưởng của Thành phố Maribyrnong vào năm 1997. Nhưng người thị trưởng gốc Việt thứ ba ở TB Victoria là một người sinh đẻ ở Úc, Nam Quách, có tên Việt Nam đầy đủ là Quách Hoàng Nam, năm nay 33 tuổi.

Quách Hoàng Nam là con của ông Quách Đình Hào, một cựu đại úy Hải quân của Việt Nam Cộng Hòa và bà Nguyễn Thị Lệ Hà, cựu nhân viên ngân hàng. Gia đình ông Hào đến tị nạn ở Úc năm 1979. Nam là người con duy nhất trong gia đình sinh đẻ tại Úc.  Đặt tên cho con hoàn toàn bằng  tiếng Việt, lại là (Hoàng) Nam, ông bà Quách Đình Hào chắc phải có một ước nguyện gì đó cho con sau này.

Nam theo học trường Công giáo dành cho nam sinh, tốt nghiệp kỹ sư ngành hàng không (1st Class Honours), kỹ sư cơ khí (1st Class Honours) và cao học quản trị kinh doanh dành cho cấp điều hành Executive Masters in Business Administration (EMBA). Ngoài ra Nam còn hoàn tất các khóa học bổ túc dành cho cấp giám đốc với viện Australian Institute of Company Directors. 

Đã từng học qua đại học Monash và RMIT ở Úc, Grenoble ở Pháp, nhưng Nam cho rằng nền giáo dục tốt nhất mà ông có được là làm con của một người tị nạn.

Trong một cuộc phỏng vấn dành cho phóng viên Phượng Hoàng của Đài phát thanh SBS sau khi được bầu làm thị trưởng vào ngày 31.10.2014, Quách Hoàng Nam cho rằng ông tham gia chính trị để có thể tạo ảnh hưởng lên chính sách, làm một sự khác biệt và đem lại lợi ích cho người khác.

Trước đó các sinh hoạt của Nam chủ yếu có tính cách cộng đồng, không đảng phái, như các công tác thiện nguyện cho cộng đồng, các cơ quan từ thiện, những tổ chức  bất vụ lợi.  Nam cho tác giả bài viết này hay rằng ông không tham gia đảng phái nào, chỉ là một dân cử độc lập.

Cựu Ủy viên Maribyrnong và MC của lễ hội Trần Đức Dũng (trái) mời Thị trưởng Maribyrnong Nam Quách lên khán đài đọc diễn văn. Hình: TVTS

Chương trình và hành động cho cư dân

Quách Hoàng Nam ra tranh cử chức vụ nghị viên của Hội đồng Thành  phố Marbyrnong năm 2012 và đạt 24% số phiếu khu vực ông tranh cử. Hội đồng thành phố có tất cả 7 nghị viên, nhiệm kỳ là 4 năm. Năm 2013 ông được bầu làm phó thị trưởng và cuối năm vừa rồi, ông được các nghị viên của hội đồng thành phố bầu làm thị trưởng với số phiếu 4/3. Nhiệm kỳ của thị trưởng là một năm.

Hỏi lương thị trưởng bao nhiêu, Nam nói lương thị trưởng không cao, chỉ bằng nửa lương nghề chuyên môn của ông. Nghề của Nam là Project Manager (giám đốc kế hoạch) trong lãnh vực năng lượng, hoạt động khắp nước Úc, Á Châu và Âu Châu. Hiện tại Nam đã xin tạm nghỉ việc chuyên môn vì ông coi chức vụ thị trưởng như là một công việc toàn thời khi đã nhận lãnh, cho nên ông không muốn cộng đồng của ông phải thất vọng. Ông nghĩ rằng chức vụ thị trưởng là để phục vụ cộng đồng, chứ không phải nhắm vào tiền bạc hay quyền lực.

Nếu vậy chương trình hành động của ông như thế nào để phục vụ? Thị trưởng Maribyrnong cho người viết biết nghị trình làm việc của ông nhắm vào các mục tiêu sau đây:

– Phát triển kinh tế qua những chương trình và thiết kế đô thị để kích thích tăng trưởng kinh tế.

– Hỗ trợ những khu vực bị bỏ quên của thành phố thông qua đổi mới đô thị mà lâu nay không được quan tâm đúng mức.

– Phải triển làm sao để cân bằng giữa mật độ cư dân và sự gia tăng dân số, đầu tư vào hạ tầng cơ sở.

Ngoài những chính sách nói trên, Thị trưởng Nam có những lãnh vực khác mà ông rất quan tâm như  sự an toàn trong thành phố,  nạn cờ bạc và hỗ trợ giới trẻ.

Hỏi ông đã làm được gì cho thành phố từ ngày ông lên làm thị trưởng, Quách Hoàng Nam cho biết ông đã chú tâm vào một số dự án như là hoàn tất việc xây dựng một vườn trẻ mới ở khu Maidstone, một nhà trẻ mới cho khu Braybrook và một bãi đậu xe ở Yarraville, và thi hành giờ cấm giao thông đối với xe truck trong vùng Footscray và Yarraville.

Hội đồng thành phố cũng đã tiến hành những dự án nâng cấp khu vực Footscray bao gồm việc phát triển một Thành phố – Đại học kiểu mẫu với Đại học Victoria  và tăng thêm sinh khí cho khu vực được  gọi một cách không chính thức là “Little Saigon”. Ngoài ra ông cũng sẽ hợp tác với  chính phủ tiểu bang   khi Thủ hiến Daniel Andrews đưa ra chương trình nâng cấp giao thông có tên West Gate Distributor với kinh phí $500 triệu đô la, một dự án sẽ ảnh hưởng đến hạ tầng cơ sở giao thông của Footscray và Yarravile. Ngoài ra ông cũng sẽ tiếp tục thúc đẩy và hoàn tất những dự án cơ bản trong vùng Braybrook bao gồm một thư viện mới và một trung tâm y tế cộng đồng.

Danh sách muốn thực hiện còn dài và ông Quách Hoàng Nam muốn làm việc sát cánh với cộng đồng và hội đồng thành phố để  đạt các mục tiêu đó.

Nam Quách và ca sĩ Thụy Kim, stage manager của Hội Chợt Tết Footscray. Hình: TVTS

“Một người làm quan cả  họ được nhờ”

Tại thành phố Melbourne, miền tây là nơi có nhiều người Việt Nam sinh sống nhất. Lý do nhà cửa tương đối rẻ và các ngoại ô như Sunshine hay St Albans cũng gần trung tâm thành phố hơn là Springvale. Riêng Footcray cách phố chừng 5 cây số, chỉ thua Fitzroy, Collingwood, Richmond và Abbotsford.

Từ ngày lên cầm quyền, Thủ hiến Jeff Kennett (1992-99) đã có một cuộc cải cách lớn đối với các chính quyền địa phương bằng cách nhập các thành phố nhỏ lại với nhau thành một siêu thành phố. Như Thành phố Maribyrong là tập hợp của 9 thành phố và ngoại ô gồm: Kingsville, Seddon, Footscray, Maidstone, West Footscray, Maribyrnong, Tottenham, Yarraville và Braybrook.  Dân số của Thành phố Maribyrnong lúc này đã  gần 90,000 người trong đó có khoảng 10% cư dân nói tiếng Việt.

Cũng xin nói thêm, có một nhân vật không phải dân cử từng lãnh đạo Thành phố Maribyrnong là ông Trần Đức Dũng (nay là luật sư về di trú) khi Thủ hiến Kennett sa thải toàn bộ Hội đồng Thành phố Maribyrnong và chỉ định  một ủy viên (commissioner) để tạm điều hành công việc của hội đồng thành phố cho đến khi chính phủ tiểu bang quyết định cho bầu cử lại hội đồng thành phố.

Vậy là trong 40 năm qua, đã có ba người gốc Việt lãnh đạo Thành phố Maribyrnong mà tòa thị chánh đặt tại Footscray, một ngoại ô tên đi liền với cộng đồng Việt Nam (cho nên có người đã gọi sai Nam Quách là thị trưởng Footscray).

Vì vậy, người viết mới đặt câu hỏi với Thị trưởng Nam rằng, ngoài lo chung cho mọi cư dân, ông có quan tâm gì đến người Việt Nam không, chẳng hạn kế hoạch xây một cổng chào có tên Saigon Gate và một khu vực có tên Little Saigon?

Thị trưởng Quách Hoàng Nam nói với TiVi Tuần-san:

“Tôi rất tự hào về nguồn gốc Việt Nam của tôi. Hiện  có một số dự án đang được tiến hành hầu nâng cao bộ mặt của vùng Footscray với chủ đề Việt Nam được gọi là “Dự án Tạo Sinh khí mới cho Little Saigon”. Việc này bao gồm vẽ kiểu xây cất cổng chào Việt Nam (Vietnamese Welcome Arch). Họa đồ cổng chào sẽ được đưa ra cho công chúng xem vào đầu năm nay hầu lấy ý kiến của cộng đồng trước khi họa đồ được hoàn tất. Những dự án khác hiện đang được cứu xét để đầu tư bao gồm một công viên quảng trường với chủ đề Việt Nam, một khu vực bán sỉ mới, làm đẹp quang cảnh đường phố và một chỗ  đậu xe có nhiều tầng. Các chương trình này sẽ phải qua giai đoạn tham khảo ý kiến công chúng và chưa hoàn tất, tuy nhiên giai đoạn thiết kế sơ khởi đã bắt đầu. Những cơ hội khác cho những tác phẩm nghệ thuật Việt Nam và việc đặt tên chính thức cũng sẽ được cứu xét khi các dự án được tiến hành. Tôi nghĩ sự đầu tư rất cần thiết này và sự chỉnh trang lại bộ mặt sẽ kích thích sự tăng trưởng kinh tế trong khu vực cũng như sẽ nâng cao niềm tự hào của cộng đồng bằng cách xây dựng một khu vực có chủ đề Việt Nam để lôi cuốn du khách đến thành phố”.

Thị trưởng Nam Quách cùng đoàn diễn hành đi quanh khu phố Footscray, có thể nay mai mang tên “Little Saigon”. Hình: TVTS

Con đường của Nam trong tương lai?

Quách Hoàng Nam đã làm nghị viên được hơn  hai năm trong nhiệm kỳ 4 năm của ông. Ông được các nghị viên đồng nghiệp bầu làm thị trưởng và chức vụ này chỉ kéo dài một năm. Ông đã làm thị trưởng được hơn ba tháng.  Ông có thể được đề cử làm thị trưởng thêm một năm nữa. Ông tạm ngưng công việc với lương hậu để tập trung làm một công việc chẳng mang lại bao nhiêu tiền bạc. Nhưng nghị viên và nhất là thị trưởng, là bước đầu để tiến lên những nấc cao hơn trong chính trường tiểu bang và liên bang.

Các chính trị gia gốc Việt ở Mỹ cũng đã làm như vậy. Thập niên 1990, Ngô Cảnh Phương, một nghị viên gốc Việt của Hội đồng Thành phố Fairfield là một ngôi sao chính trị của cộng đồng Việt Nam. Ông là nghị viên gốc Việt đầu tiên tại Úc và sau đó làm phó thị trưởng. Cách đây hơn 20 năm, trong một lần ghé thăm tòa soạn TiVi Tuần-san qua sự giới thiệu của một người bạn, Ngô Cảnh Phương tỏ ý muốn mua lại tờ báo của tôi hay mua một phần hùn.  Ông nói làm chính trị thì rất cần có sự hỗ trợ của báo chí mà mục tiêu của ông là phải trở thành một dân biểu. Dĩ nhiên tôi từ chối bán hay cho ông hùn.

Tiếc thay, vài năm sau người trẻ tuổi tài cao Ngô Cảnh Phương bị dính vào âm mưu ám sát đương kim dân biểu đơn vị ông muốn tranh cử. Cái chết của Dân biểu John Newman đã khiến ông Ngô Cảnh Phương phải ngồi tù chung thân không bao giờ được thả ra vì bị buộc tội âm mưu giết đối thủ chính trị.

Tôi không hỏi Quách Hoàng Nam dự tính chính trị sau này của ông, nhưng đã hoạt động chính trị, ai cũng muốn đạt đến những chức vụ cao. Thông thường, muốn tranh cử thành công, phải được đảng lớn đề cử. Nguyễn Sang không thể đặt chân  vào Quốc hội Tiểu bang Victoria nếu không được đảng Lao động chọn đưa ra ứng cử ở đơn vị “thành đồng”  Melbourne West Province của Lao động. Nhưng khi Lao động chọn người khác ra ứng cử  thì Nguyễn Sang phải về vườn thôi.

Trần Đức Dũng, cựu ủy viên Thành phố Maribyrnong (tương đương với thị trưởng) được đảng Tự do của Thủ hiến Kennett “ưu ái” cho ra tranh cử dân biểu đơn vị Richmond nhưng đấy là vùng an toàn của Lao động cả trăm năm nay, nên ra ứng cử chỉ là tập tành làm chính trị hay làm viên gạch lót đường cho đảng. Bởi vậy Trần Đức Dũng không còn làm chính trị nữa.

Một người Việt khác được đảng Tự do Liên bang đưa ra tranh cử ở Chisholm sau khi đánh bại các ứng viên Tự do ở vòng bầu cử sơ bộ của đảng là John Nguyễn. Được vậy là giỏi lắm. Lại được Thủ lãnh Đối lập Tony Abbott vài lần xuống tận đơn vị Chisholm để cùng vận động tranh cử với John Nguyễn. Như thế là rất vinh dự. Đơn vị Chisholm tuy bấp bênh nhưng đang nằm trong tay Lao động do bà Chủ tịch Hạ viện Anna Burke nắm giữ. Nên John Nguyễn thua cũng là chuyện bình thường.

Lúc này, một người gốc Việt được hai đảng lớn chọn ra tranh cử ở những đơn vị an toàn là chuyện khó xảy ra. Cho nên Quách Hoàng Nam chọn hoạt động chính trị với tư cách độc lập lại hay. Con đường này sẽ không bao giờ dẫn tới chức bộ trưởng nhưng làm  một dân biểu hay nghị sĩ độc lập là chuyện có thể và dễ xảy ra, nhất là đối với thượng viện liên bang nhờ quy luật bầu cử hiện nay.

Ông thợ hãng cưa có một thời thất nghiệp Ricky Muir, lập Đảng người Úc khoái Xe hơi được trúng cử thượng viện năm 2013 đại diện cho tiểu bang Victoria nhưng ông chỉ chiếm được một nửa phần trăm (0.51%) số phiếu trực tiếp (primary vote) và thắng nhờ phiếu trao đổi (preference).

Trước ngày 7.9.2013 Ricky Muir là người vô danh. Quách Hoàng Nam hiện nay là người nổi danh, lại là chính trị gia của vùng miền tây nơi có nhiều người Việt và di dân. Nên nếu Nam ứng cử với tư cách độc lập, rất dễ thành công.

Chúc cho ông thị trưởng trẻ tuổi một một tương lai tươi sáng trước mặt, để là một niềm hãnh diện của người Việt tị nạn sau 40 năm định cư ở đất nước phúc địa này.

Nguyễn Hồng Anh

Melbourne 14.2.2015

(Trích báo in TiVi Tuần-san số 1508, phát hành ngày 18.2.2015)