Thiết kế hiện đại nhưng rất Việt Nam

Từ trái: các ông Thành, Nhân và Toàn trong Hội Thương gia Á Châu Richmond đứng ngay ở nơi sẽ xây cổng Victoria Street Gateway

(TiVi Tuần-san) Ngày Thứ Ba 21 tháng 8 vừa qua, Hội đồng Thành phố Yarra đã phê chuẩn dự án cổng chào trên đường Victoria, chữ Anh gọi là “Victoria Street Gateway”, một cổng chào có những đặc trưng rất Việt Nam thiết kế theo kiến trúc tân thời với chi phí dự trù khoảng $2 triệu đô la.

Công tác xây dựng dự trù khởi sự vào tháng 3 năm 2013 và sẽ hoàn tất vào tháng 8 năm 2013. Nếu kế hoạch diễn tiến như dự tính, vào Tết Giáp Ngọ (2014) du khách sẽ có dịp đón xuân ở góc đường Victoria Street và Hoddle Street, một trong những ngã tư đông xe cộ qua lại nhất thành phố Melbourne.

Và như thế, cổng chào ở Richmond/ Abbotsford sẽ là cổng chào mang Việt tính nhất ở nơi đắc địa nhất của một cộng đồng Việt Nam ở hải ngoại.

Từ Little Saigon…

Còn nhớ vào đầu thập niên 1980, trên con đường Victoria Street chỉ lác đác vài tiệm tạp hóa và một tiệm ăn “bán thời” có tên Vào Đời. Gọi là “bán thời” bởi Vào Đời nguyên là một trung tâm mục vụ do Linh mục Huỳnh San thành lập để giúp đỡ những người tị nạn Việt Nam mới chân ướt chân ráo tới Melbourne và cũng là nơi để người Việt gặp gỡ nhau trong các dịp lễ lạc như tết ta.

Cổng chào có tên Victoria Street Gateway (về đêm), nhìn trên đường Victoria Parade xuống Richmond. Nhìn ban ngày (hình dưới). Hình thiết kế: City of Yarra

Sau đó, Vào Đời ban ngày bán thức ăn ban tối là nơi cố vấn pháp luật miễn phí cho người tị nạn với sự cộng tác của Luật sư Ramon Frederico và những thông dịch viên thiện nguyện.

Đầu năm 1982, vài quán ăn chỉ bắt đầu mở cửa khoảng 11 giờ trưa trở đi và phần lớn chỉ mở cửa để khách ăn tối. Không có cảnh ăn sáng như hiện nay và dĩ nhiên, chưa có tiệm chuyên bán phở.

Khoảng giữa thập niên 1980, con đường Victoria Street trở nên sầm uất với hoạt động thương mại của người Việt Nam đồng thời băng đảng cũng hoành hành dữ dội ở khu này với tên tuổi của một vài tay anh chị mà ngày nay đã không còn mấy ai nhớ vì họ đã chết do thanh toán nhau hay đã giải nghệ hoặc “về hưu”.

Khác với Springvale và Footscray là hai nơi gần các hostel dành cho di dân và tị nạn mới qua định cư làm nơi tạm trú, Richmond nằm sát trung tâm thành phố lại có con đường Victoria Street  nằm cạnh các cao ốc chính phủ nên thu hút nhiều người Việt đến sống và con đường Victoria Street trở thành con đường buôn bán của người Việt được người địa phương biết nhiều nhất. Truyền thông chính mạch giữa thập niên 1980 đã gọi khu phố Richmond trên con đường Victoria Street là Little Saigon.

Footscray vài năm sau này có nhiều tiệm buôn và là nơi có cư dân Việt nhiều nhất nhưng cũng chưa được báo chí Úc đặt cho cái tên Little Saigon.

Trang trí cầu bằng những ô thắp sáng biểu tượng cây tre. Hình: City of Yarra

Little Saigon cũng đã lùi về quá khứ. Cái tên Tiểu Sài Gòn không còn được nhắc tới nhưng người Úc chính mạch ai mà chẳng biết  “Vietnamese Victoria Street” nếu họ là người muốn mua thực phẩm Việt Nam và Á Châu, ăn các món Việt Nam và du xuân trong các dịp Tết Nguyên Đán. Victoria Street đồng nghĩa với Việt Nam, người Việt Nam, văn hóa Việt Nam trong đó văn hóa thực phẩm đậm nét nhất.  Hàng đêm, các nhà hàng trên đường Victoria đầy người Úc.

Thức ăn Việt ngon, lạ miệng và… rẻ cho nên rất được người Úc chiếu cố. Các thương gia trên con đường này vì thế cũng làm ăn phát đạt. Đã có những chủ tiệm tạp hóa trở thành triệu phú. Và sau đó, những chủ nhà hàng cũng gia nhập vào hàng ngũ này. Hôm nay, trải qua 3 thập niên, bộ mặt con đường Victoria Street đã hoàn toàn thay đổi.

… Tới Victoria Street Gateway

Sự hiện diện của người Việt ở Richmond và Abbotsford đã từ từ đẩy chủ nhân các tiệm buôn người gốc Hy Lạp và các di dân khác ra khỏi con đường Victoria Street vốn dĩ không sầm uất bằng con đường Bridge Road và Swan Street.  Cũng từ đó đã nảy sinh ý định thực hiện một cổng chào Việt Nam trên con đường Victoria Street ở ngã tư  đường Church Street khi ông Nguyễn Sang trở thành người Việt đầu tiên làm thị trưởng thành phố Richmond. Nhưng do các yếu tố khách quan và chủ quan, dự tính làm cái Cổng Tam Quan đó cũng đã chìm vào quên lãng.

Ngay cả một bức tượng của Điêu khắc gia Trọng Nội dự trù sẽ dựng ở trên đường Victoria Parade góc Smith Street đã được các nghị viên Việt Nam trong các Hội đồng Thành phố Collingwood, Fitzroy vận động và đã làm lễ xông đất rình rang (với các chính trị gia đọc diễn văn, chụp hình,  báo chí Việt ngữ tường thuật) vào cuối thập niên 1990, nhưng rồi cũng bị chìm vào quên lãng.

Cho đến năm 2008, Hội  Thương gia Á châu Richmond đưới thời ông Hồ Kim Thành (2004-2008) làm chủ tịch đã vận động Hội đồng Thành phố Yarra lên kế hoạch làm một cổng chào trên con đường Victoria để thu hút du khách. Hội đồng thành phố hơn ai hết thấy rõ sự thành công của những Hội Chợ Tết trên con đường này trong thập niên qua.

Năm 2008, công ty Marcus Lee Design đã thiết kế một cổng chào để bắt đầu việc đề nghị và xin trợ cấp. Năm 2010, ông Phước Hồng Nguyễn làm mẫu thiết kế thứ hai và từ đó, Hội đồng Thành phố Yarra cấp ngân khoản $25,000 và thuê công ty Landscape Architect Design vẽ họa đồ. Kế hoạch cổng chào này được thiết kế trên thành cầu xe lửa gần ngân hàng Westpac, nhưng Hội Thương gia không đồng ý với thiết kế này.

Hình chiếc nón về đêm (trái) và ban ngày. Dưới: hai bên bức tường trụ chống của cầu là chiếc trống đồng Đông Sơn và con thuyền lịch sử Việt Nam cổ đại. Hình: city of Yarra

Tuy nhiên nhờ thiết kế này mà hội đã vận động và xin được trợ cấp ngân khoản của các chính phủ. Chính phủ liên bang qua Tổng trưởng Tài chánh Lindsay Tanner hứa cấp $500,000 đô la và Chính phủ tiểu bang của ông John Brumby cam kết  $1 triệu. Hội đồng Thành phố Yarra cũng đồng ý đóng góp khoảng $500,000.

Năm 2011, công ty Gregory Burgess Architects and Thonpson Berrill Landscape Design trúng thầu vẽ kiểu cổng chào có tên gọi là Victoria Street Getaway (Cửa ngõ vào Khu phố Victoria Street).

Ông Lê Văn Nhân, đương kim chủ tịch Hội Thương gia cho TiVi Tuần-san hay có một kiến trúc sư người Việt Nam làm việc cho công ty này nên đã đóng góp những ý kiến quý báu cho công ty của người Úc, làm sao đưa ý tưởng và văn hóa Việt vào công trình này.

Như ông Nhân nói, một trong những hế hoạch trước đây là xây một cổng tam quan nhưng có những vấn đề đặt ra:

Có những cư  dân gốc Úc không muốn cái cổng mang màu sắc một văn hóa đặc thù nào đó, và cổng tam quan nói chung cũng có những nét Tàu.

Để tránh sự chống đối của cư dân gốc Úc và gốc Hoa, cái cổng trước hết phải có giá trị qua mọi thời gian (như cư dân gốc Úc đề nghị) và cũng không làm cho cư dân gốc Hoa thấy quá Việt Nam.

Cảnh nhìn từ trên cao xuống. Hình: City of Yarra

Kiến trúc sư Việt Nam đã đề nghị thay vì xây cổng dựa vào cầu xe lửa (có thể bị thay đổi hay di dời sau này), dựng ở cuối đường Victoria Street, giáp đường Hoddle Street khi trạm xe tram đã dời qua bên kia đường Victoria Parade. Và thay vì cổng tam quan có mang nét văn hóa Tàu, mô hình là một chiếc thuyền với đầu con chim Lạc (Chim Lạc đậu cành Nam), một biểu tượng rõ nét Việt tộc. Từ cổng tới đường Park (gần đường Stanley) treo những chiếc nón có đường kín dài 3.8 mét, ban ngày có thể làm bóng mát, ban đêm chiếu sáng đủ màu sắc.

Nền thành của chiếc cầu xe lửa sẽ làm bằng khung biểu tượng cây tre cao 2 mét với hình 2 con cọp theo yêu cầu của đội banh Richmond Football.

Hai bên bức tường của trụ cầu xe lửa là hình chiếc trống đồng và chiếc thuyền trong cổ sử Việt Nam.

Như thế,  cửa ngõ vào phố Victoria Street hoàn toàn mang nét văn hóa Việt, bởi ngay cả những chiếc nón treo trên đường cũng mang nét Việt hơn là Hoa.

Hội đồng Thành phố kêu gọi cư dân Richmond, Abbotsford và Collingwood góp ý trước khi hội đồng có quyết định. Ông Nhân cho hay có vài sự chống đối nhỏ của vài cư dân gốc Úc trong các buổi điều trần của Hội đồng Thành phố, nhưng cuối cùng họ cũng được thuyết phục (nhờ nét hiện đại) và nhất là nhờ hàng trăm lá thư ủng hộ của các cư dân khác.

Trong  một phiên họp tuần qua, Hội đồng Thành phố đã phê chuẩn dự án  Victoria Street Getaway. Ông Lê Văn Nhân cho TVTS hay quyết định này là chung quyết. Trong tương lai, có thể sẽ còn dự án tu bổ và trang  trí trên con đường kéo dài cho đến đường Church Street.

Ông Phạm Đình Toàn, cựu chủ tịch Hội Thương gia, đương kim Ủy viên Cố vấn và là Trưởng ban Tổ chức Hội Chợ Tết hàng năm cho TVTS hay Hội đồng Thành phố Yarra đề nghị dời sân khấu chính của Hội chợ Tết trên đường Nicholson Street tới gần cổng chào sau này, đối diện với đường Victoria Parade và nhà thờ St John (dành cho giáo dân Việt Nam) ở East Melbourne.

Với cửa ngõ vào khu phố Richmond sắp xây, cổng này sẽ là cổng dẫn tới trung tâm thành phố qua một trong những con đường có cây cối đẹp nhất ở Melbourne là Victoria Parade.

Với vị thế đắc địa, Cửa ngõ vào Khu phố Victoria Street không những sẽ mang lại thịnh vượng cho các thương gia trên con đường, đem lại tiếng tăm cho Thành phố Yarra mà còn làm cho người địa phương biết đến văn hóa Việt tộc. Du khách các nước khi đến Melbourne ắt hẳn sẽ thích thú khi được ngắm thiết kế tân thời đầy biểu tượng này.

Nhân dịp này, ông Lê Văn Nhân đại diện cho Hội Thương gia Á Châu Richmond  xin gởi lời cám ơn đến các thương gia và cư dân trong vùng cũng như đồng bào đã ủng hộ hội trong thời gian 4 năm vận động để hình thành dự án này.

(TiVi Tuần-san   số 1379   phát hành ngày 29.8.2012)