PHẠM MẠNH CƯƠNG: trên 50 năm sống trong nguồn vui âm nhạc

26 Tháng Năm, 2009 | Nghệ sĩ Việt Nam

 

  

Nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương

 

Khởi đi từ những năm cuối thập niên 60 cho đến những ngày cuối cùng của miền Nam Việt Nam, những người yêu nhạc không mấy ai không biết đến một chương trình ca nhạc truyền hình và truyền thanh lấy tên của chính người nhạc sĩ thực hiện là Phạm Mạnh Cương. Chương trình Phạm Mạnh Cương với nữ xướng ngôn viên Như Hảo được coi là một trong những chương trình ca nhạc giá trị vào thời điểm vàng son của tân nhạc Việt Nam. 

 

Hàng chục năm đã qua đi thiết tưởng đây là một dịp để nhắc nhở đến một tên tuổi đã đóng góp không ít vào sự hình thành của nền tân nhạc Việt Nam, nhất là để đánh dấu cho trên 50 năm hoạt động âm nhạc của nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương.

 

Ngoài những chương trình lấy tên Phạm Mạnh Cương, người nhạc sĩ sinh trưởng tại Huế vào năm 1935 này còn phụ trách chương trình phát thanh Chiến Sĩ và Nghệ Sĩ trên đài  Quân Đội và cộng tác với nhiều chương trình khác trong vai trò xử dụng guitar với các ban Võ Đức Tuyết, Hoàng Lang, Nguyễn Đức, Tô Kiều Ngân, vv…

 

Sau trên 50 năm hoạt động, Phạm Mạnh Cương đã sáng tác vào khoảng 100 nhạc phẩm.  Thật ra ông đã sáng tác nhạc phẩm đầu tiên là Mái Trường Xưa từ năm 1951, được phổ biến mạnh tại Huế, nhưng đến năm 1953 ông mới bắt đầu được biết đến với nhạc phẩm Thu Ca, sáng tác tại Hà Nội.

 

Sau khi hoàn tất, Phạm Mạnh Cương gửi nhạc phẩm này đến đài phát thanh Hirondelle để sau đó được nữ ca sĩ Thanh Hằng phổ biến trên làn sóng điện. Một thời gian sau, Thu Ca đã  được rất nhiều ca sĩ trình bầy cho đến sau này tại hải ngoại.  Và nó đã được dùng làm nhạc hiệu quen thuộc cho những chương trình ca nhạc của Phạm Mạnh Cương.

 

Dù Thu Ca được coi như một nhạc phẩm thành công của Phạm Mạnh Cương trong bước đầu sáng tác, nhưng phải một thời gian khá dài sau đó, tên tuổi ông mới thật sự chiếm được một chỗ đứng cao kể từ năm 59.

 

Nhờ năng khiếu, Phạm Mạnh Cương tự mò mẫm học nhạc lý và đàn guitar qua sách vở và qua những khóa học hàm thụ về hòa âm từ Paris. Ông cho biết có thể một phần thừa hưởng dòng máu văn nghệ của thân phụ ông là một người yêu thích cổ nhạc và biết xử dụng đàn và sáo, nên từ khi còn nhỏ ông đã tỏ ra có một sự đam mê với âm nhạc, dĩ nhiên là âm nhạc Tây Phương đối với thế hệ của ông.

 

Với chiếc radio cũ kỹ, ông đã bỏ ra rất nhiều thời gian để nghe những chương trình nhạc, phát thanh trên những đài Pháp Á và Hirondelle ở Hà Nội. Những nhạc phẩm của Đoàn Chuẩn và Từ Linh như  Dang Dở, Gủi Gió Cho Mây Ngàn Bay, vv… đã mang đến cho ông nhiều thú vị. Do ảnh hưởng đó, một số sáng tác của Phạm Mạnh Cương có đôi nét phảng phất âm hưởng của những nhạc phẩm tiền chiến mà ông cho là ở trong tiềm thức phát ra.

 

Sau khi đậu Tú Tài ở Huế vào năm 53, Phạm Mạnh Cương ra Hà Nội theo học Cao Đẳng Sư Phạm.  Sau đó trở lại Huế là nơi ông đã từng hợp tác với đài phát thanh ở đây vào những năm cuối bậc trung học tại trường Khải Định trong chương trình văn nghệ học sinh hàng tuần với một ban nhạc mà ông cũng là một thành viên.

 

Đến năm 1954, Phạm Mạnh Cương một mình vào Nam.  Và từ năm 1955, người con thứ 5 trong một gia đình gồm 9 người con, khởi đầu cuộc đời dạy học.  Sau 3 năm dạy các môn Việt Văn, Sử Địa và Triết Học tại trường Nguyễn Đình Chiểu, Mỹ Tho,  ông về dạy tại trường Pétrus Ký, Sài Gòn từ năm 58 cho đến năm 75.  Ngoài ra ông còn bận dạy tại nhiều trường tư khác như Hưng Đạo, Văn Học, Lê Bảo Tịnh, Bồ Đề, Nguyễn Văn Khuê, Văn Hóa, vv… mà ông ví von như những ca sĩ hiện nay chạy show!

 

Mặc dù nghề dạy học là nghề tay phải, nhưng Phạm Mạnh Cương cho rằng chính nghề tay trái là âm nhạc đã chiếm được một chỗ đứng quan trọng trong đời sống của ông, trong đó dĩ nhiên có phần không nhỏ về mặt kinh tế.

 

Từ trái qua phải: nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương, nhạc sĩ Lam Phương và Trường Kỳ trong đêm nhạc vinh danh nhạc sĩ Lam Phương tại Montreal năm 2006

 

Trong thời kỳ hoạt động mạnh nhất của ông, kéo dài gần 10 năm ở Sài Gòn, kể từ năm 66, Phạm Mạnh Cương có thể coi như một trong những người đã đưa việc thực hiện băng nhạc vào lãnh vực kinh doanh dưới nhãn hiệu Tú Quỳnh với khoảng 20 băng nhạc được phát hành, qui tụ gần như tất cả những tiếng hát lớn như Thái Thanh, Lệ Thu, Khánh Ly, Duy Trác, Sĩ Phú, Thanh Tuyền, Phương Dung.  Sau đó là những Phương Hồng Hạnh, Julie Quang, Carol Kim, Thanh Lan, vv…

 

Sau khi từ Huế vào Sài Gòn, Phạm Mạnh Cương sáng tác nhạc phẩm Thương Hoài Ngàn Năm vào năm 1956, và đó là nhạc phẩm đầu tiên ông viết tại miền Nam. Đây là một nhạc phẩm nói lên sự đa dạng về tiết tấu trong âm nhạc của Phạm Mạnh Cương, một nhạc sĩ phần lớn chỉ viết nhạc theo điệu Slow, Tango hoặc Boston.  Ông cho biết đã lấy cảm hứng từ câu ca dao “Tóc mai sợi vắn sợi dài, lấy nhau chẳng được thương hoài ngàn năm” để sáng tác thành ca khúc này.

 

Những ngày gần đây nhạc phẩm này đã được trình bầy bởi nhiều ca sĩ trong nước, trong số có Đàm Vĩnh Hưng.  Anh cũng đã dùng tên Thương Hoài Ngàn Năm làm tựa đề cho một “live show” và một CD rất thành công của mình.

 

Theo Phạm Mạnh Cương, phía sau mỗi nhạc phẩm của ông đều ghi dấu một kỷ niệm đã tạo nên nguồn cảm hứng.  Từ đó ông liên tiếp tung ra những ca khúc khác như Thung Lũng Hồng, Mắt Lệ Cho Người Tình (sáng tác tại Đà Lạt), Tóc Em Chưa Úa Nắng Hè (hoàn tất tại Nha Trang) và một vài nhạc phẩm ông gọi là “thuộc loại thời trang” như  Loài Hoa Không Vỡ, Tình Yêu Đã Mất, vv… và tất cả đã trở thành những nhạc phẩm được nhiều người mến chuộng.  Nhưng nhạc phẩm được ông ưa thích nhất vẫn là Thu Ca, được coi là một trong những bài tango hay nhất của Việt Nam…

 

Tuy nơi Phạm Mạnh Cương có hai con người khác biệt: một con người mô phạm và một con người nghệ sĩ, nhưng ông không hề để cho hai sự tương phản đó làm xáo trộn hoạt động của mình, trái lại ông đã tạo được một sự hỗ tương giữa hai lãnh vực vì  “Với tôi, tôi thu xếp đâu ra đó.  Dạy học vẫn làm tròn bổn phận của một nhà giáo, còn nghệ sĩ thì hoạt động hoàn toàn là một nhạc sĩ… Có lẽ tôi mang một tính chất nhà giáo để qua hoạt động bên văn nghệ”.

 

Chính nhờ vậy, hoạt động của ông trở nên qui củ do sự áp dụng đặc tính nề nếp của một nhà mô phạm vào lãnh vực nghệ thuật.

 

Còn riêng với môn Triết học được coi là môn dạy chính yếu của ông, Phạm Mạnh Cương cho biết không hề ảnh hưởng đến nội dung của những nhạc phẩm ông sáng tác vì ông quan niệm “lời ca phải làm sao cho người ta cảm, chứ đừng có viết một cách cao xa quá”.

 

Ông nhấn mạnh thêm, hình ảnh trong âm nhạc phải là một hình ảnh cụ thể “nhưng không phải là cụ thể một cách tầm thường, nhưng là một một sự cụ thể có thi vị”.

 

Cũng do sự tưởng tượng phong phú của một nghệ sĩ, Phạm Mạnh Cương cho biết không hẳn bài tình ca nào ông viết cũng đều đến từ một mối tình có thật và thật ra đó cũng chẳng phải là lý do chính để ông viết nhạc…

 

Vào năm 61, trong dịp trở ra Huế chấm thi Tú Tài phần 2, Phạm Mạnh Cương gặp Như Hảo, một thí sinh  từ Đà Nẵng vào Huế dự thi, trong dịp này ông đã sáng tác nhạc phẩm Mơ Bến Hàn Giang để tặng cho người yêu.  Nhạc phẩm này đã được Thái Thanh trình bầy đầu tiên.

 

Chỉ một năm sau đó, vào năm 62 Phạm Mạnh Cương và Như Hảo trở thành vợ chồng qua lễ thành hôn tổ chức tại Đà Nẵng.

 

Vài năm sau hai người cùng nhau sát cánh trong những sinh hoạt ca nhạc trên đài truyền hình và truyền thanh với những chương trình nhạc mang những chủ đề đặc biệt do Phạm Mạnh Cương khởi xướng qua những bài viết của các tác giả tên tuổi như Duyên Anh, Mai Thảo, Hoàng Hải Thủy, vv…

 

Về lãnh vực Truyền Hình, năm 66, Phạm Mạnh Cương được đạo diễn Lê Hoàng Hoa mời thực hiện chương trình ca nhạc đầu tiên cho đài Truyền Hình Việt Nam dưới tên “Hoa Thời Đại”, thời đó còn được phát hình từ trên máy bay trực thăng. 

 

Một năm sau chương trình này chính thức đổi thành “Chương Trình Phạm Mạnh Cương” phát hình hàng tuần vào tối thứ bẩy từ 9 đến 10 giờ và kéo dài hoạt động cho đến tháng 4.75.  Trong thời kỳ đầu tiên, chương trình Phạm Mạnh Cương đã qui tụ được nhiều giọng ca tên tuổi như: Hoàng Oanh, Phương Hoài Tâm, Mai Hương, Lệ Thu, Khánh Ly…

 

Phạm Mạnh Cương còn là người sáng lập trung tâm băng nhạc Tú Quỳnh tại Sài Gòn và là người đầu tiên chủ trương thu thanh nhạc một cách qui mô để kinh doanh với đà phát hành trung bình mỗi tháng một băng nhạc mới với sự cộng tác của hầu hết các giọng ca tên tuổi như Thái Thanh, Lệ Thu, Khánh Ly, Duy Trác, Thanh Tuyền, Sĩ Phú, Phương Dung, Thanh Lan, Julie Quang, Carol Kim, vv…

 

Mặc dù là một người sống nhiều với những tư tưởng triết học trên cương vị một giáo sư, nhưng Phạm Mạnh Cương chưa bao giờ đưa những tư tưởng đó vào những tác phẩm của mình.  Cùng lắm có phảng phất đôi chút bóng bẩy có thể tìm thấy trong vài nhạc phẩm, như  Tóc Em Chưa Úa Nắng Hè chẳng hạn.

 

Sau 5 năm sống trong sự xáo trộn và đổi thay của đất nước, Phạm Mạnh Cương cùng 2 con là Mạnh Quỳnh và Diễm Phúc từ Cà Mâu vượt biển rời Việt Nam vào năm 80, để lại Như Hảo và 2 người con khác ở lại. Sau khi ở tại trại tỵ nạn Leamsing ở Thái Lan vài tháng, ông cùng hai con được sang định cư tại Montreal theo diện nhân đạo vào tháng 6 năm 80.

 

Đáng lẽ nếu chờ đợi thêm, ba bố con ông đã được sang Mỹ do Hội Nghệ Sĩ Việt Nam tại đây bảo lãnh và mặc dù đã được Khánh Ly căn dặn  “đừng đi đâu hết ngoài Mỹ”. Nhưng định mệnh đã đưa đẩy ông đến nới xứ lạnh Canada để cuộc sống ông thật sự bước vào một khúc quanh mới. 

 

Đến năm 83, vợ ông và hai người con gái được đoàn tụ theo diện bảo lãnh. Nhưng vài năm sau đó, một lần nữa, định mệnh đã đưa đẩy đến sự chia tay giữa hai vợ chồng ông để hiện nay mỗi người mỗi ngả.

 

Một thời gian ngắn sau khi tới Montreal, ông đã thành lập ban nhạc Phạm Mạnh Cương và hợp tác với nhà hàng Mỹ Trang.  Qua năm 81, ban nhạc ông được mời phụ trách chương trình khiêu vũ cho nhà hàng Văn Hoa, đến năm 82  ông đứng ra coi sóc một quầy bán băng nhạc, sách báo lấy tên Tú Quỳnh trong thương xá Việt Nam trên đường St Laurent cùng một lúc cộng tác với vũ trường mang cùng tên Tú Quỳnh trên lầu thương xá này. 

 

Đến năm 85, ông về khai thác vũ trường Đêm Mầu Hồng trên đường St Denis.  Một thời gian sau ban nhạc của ông cộng tác với vũ trường Maxim’s và kế đó là Dallas (tức Maxim’s) cho đến khi vũ trường này ngưng hoạt động.

 

Tuy tình trạng khách đến với vũ trường càng ngày càng thưa thớt, nhưng ông vẫn không thể từ bỏ được nguồn vui trong âm nhạc của mình để sau đó ban nhạc ông lại thuê được một địa điểm nhỏ khác để tổ chức chương trình ca nhạc và khiêu vũ hàng tuần trên đường St Catherine được một thời gian. 

 

Cách đây hơn một năm ban nhạc Phạm Mạnh Cương của ông với thành phần cột trụ là 3 bố con: Phạm Mạnh Cương, Mạnh Quỳnh và Diễm Phúc đã về trình diễn hàng tuần tại một địa điểm Karaoké có tên là BéBé do một người con gái ông là Diễm Phúc –cũng là tay trống của ban nhạc- khai thác.

 

Hai người con gái khác của ông đều đã thành tài từ lâu trong ngành nghề chuyên môn và đều thành công với cơ sở riêng của mình. Ngoài hoạt động về ca nhạc, Phạm Mạnh Cương còn chủ trương một nguyệt san lấy tên là Thẩm Mỹ từ 14 năm nay. Trung tâm Thúy Nga đã thực hiện cho ông cùng với 2 nhạc sĩ khác ở Canada là Trường Sa và Lê Dinh một chương trình video đặc biệt đề cập về cuộc đời họat động ca nhạc của từng người, mang tựa đề Thu Ca.

 

Phạm Mạnh Cương thường ví mỗi nhạc phẩm của ông là một bức tranh để gửi trọn tâm tình mình vào với cảnh sắc thiên nhiên, ngoài việc tận dụng đầu óc tưởng tượng phong phú của một người nghệ sĩ.

 

Vài năm trở lại đây dường như Phạm Mạnh Cương đã tìm lại được nguồn cảm hứng để phổ nhạc từ  nhiều thi phẩm của một số người làm thơ quen biết với ông.  Trong khi đó, ông đang nuôi ý định sẽ thực hiện một CD cho riêng mình, coi như một kỷ niệm về cuộc đời họat động âm nhạc đã kéo dài trên 50 năm của ông…. 

 

(TVTS – 1185)