Tổng thống Nga Vladimir Putin đã dành bài phát biểu mừng Năm mới hàng năm vào thứ Bảy 31/12/2022 để kêu gọi người dân Nga ủng hộ quân đội của ông đang chiến đấu ở Ukraine và cam kết chiến thắng trước “chủ nghĩa phát xít mới” ở Ukraine và ý đồ của phương Tây được cho là có ý định “tiêu diệt Nga”.

Trong một thông điệp video được ghi lại một cách nghiêm nghị và mang tính hiếu chiến, được phát sóng trên truyền hình quốc gia, Putin đã coi cuộc chiến – mà ông gọi là “chiến dịch quân sự đặc biệt” – như một cuộc chiến sinh tồn vì tương lai của nước Nga.

Ông nói, những người lính Nga đang chiến đấu vì “tổ quốc, sự thật và công lý của chúng ta… để an ninh của nước Nga có thể được bảo đảm“.

Ngay sau đó, vào đêm giao thừa qua ngày đầu năm 2023, Ukraine đã dùng tên lửa Himars của Mỹ tấn công binh sĩ Nga ở Makiivka, vùng Donetsk. Đây là vụ tấn công chính xác và gậy tổn thương lớn nhất cho Nga bởi vũ khí tối tân của Hoa Kỳ.

Nga nói binh lính sơ suất dùng phone nên bị phát hiện

Nga nói vụ tấn công của Ukraine bằng tên lửa vào ngày đầu năm mới khiến ít nhất 89 binh sĩ Nga thiệt mạng xảy ra do binh lính sử dụng điện thoại di động. Đây là con số tử vong lớn nhất mà Nga thừa nhận trong cuộc chiến.

Các quan chức cho biết việc sử dụng điện thoại vốn đã bị cấm cho phép kẻ thù xác định vị trí mục tiêu. Một cuộc điều tra đã được tiến hành.

Ukraine tuyên bố 400 binh lính Nga thiệt mạng – và 300 người khác bị thương – trong cuộc tấn công vào một trường cao đẳng dành cho lính nghĩa vụ ở Makiivka, trong khu vực Donetsk bị chiếm đóng.

Nga cho biết vào lúc 00:01 giờ địa phương của ngày đầu năm mới, sáu quả rocket đã được bắn từ hệ thống tên lửa Himars do Mỹ sản xuất nhằm vào một trường cao đẳng nghề, hai trong số đó đã bị bắn hạ.

Nga cũng nâng số binh lính của nước này thiệt mạng trong vụ tấn công lên 89 – tăng từ 63 – mặc dù không có cách nào xác minh có bao nhiêu binh sĩ thiệt mạng. Rất hiếm khi Moscow xác nhận bất kỳ thương vong nào trên chiến trường.

Vào thời điểm đó, trường dạy nghề có rất nhiều lính nghĩa vụ – những người nằm trong số 300.000 người được gọi nhập ngũ trong đợt động viên một phần của Tổng thống Vladimir Putin vào tháng Chín. Đạn dược cũng được cất giữ gần địa điểm, nơi đã biến thành đống đổ nát.

Một số nhà bình luận và chính trị gia Nga cáo buộc quân đội không đủ năng lực, nói rằng quân đội không bao giờ nên được cung cấp chỗ ở dễ bị tấn công như vậy.

Pavel Gubarev, cựu quan chức hàng đầu trong cơ quan ủy nhiệm của Nga ở Donetsk, cho biết quyết định bố trí một số lượng lớn binh lính trong một tòa nhà là “sơ suất hình sự”.

“Nếu không ai bị trừng phạt vì điều này, thì nó sẽ chỉ trở nên tồi tệ hơn”, ông cảnh báo.

Hôm Thứ Ba 03/01/2022, bộ Quốc Phòng Nga khẳng định việc sử dụng điện thoại di động là ‘‘lý do chính’’ của thiệt hại nặng nề trong vụ oanh kích vào một nơi đồn trú của quân Nga tại Makiivka, miền đông Ukraina. Matxcơva cũng khuyến khích tổ chức rộng rãi việc tưởng niệm tại Nga các quân nhân vừa thiệt mạng, một hành động được giới quan sát đánh giá là ‘‘bất thường’’.

Cùng hôm Thứ Ba, Tổng thống Putin đã ký một sắc lệnh cho phép gia đình của các binh sĩ Vệ binh Quốc gia thiệt mạng trong khi làm nghĩa vụ được trả 5 triệu rouble (57.000 bảng Anh; 69.000 USD).

Nga tấn công và trả đũa

Vài giờ sau cuộc tấn công vào Makiivka, Kyiv bị khai hỏa. Thị trưởng thủ đô Ukraine Oleksiy Kuleba cho biết một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái và tên lửa đã nhắm vào cơ sở hạ tầng quan trọng của thủ đô.

Một người đàn ông ở Kyiv đã bị thương do mảnh vỡ từ một máy bay không người lái của Nga bị bắn hạ, ông thị trưởng cho biết thêm.

Vụ tấn công xảy ra ra sau khi Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky mong muốn chiến thắng và “sự trở lại bình thường” cho Ukraine vào năm 2023.

Makiivka: Bước ngoặt trong cuộc chiến Ukraine?

Trong bài xã luận mang tựa đề: «Vụ thảm sát Makiïvka, biểu tượng cho tình trạng thiếu chuyên nghiệp của quân đội Nga», báo Libération của Pháp cho rằng vụ pháo kích cực kỳ hiệu quả của Ukraine đã làm lộ rõ những yếu điểm của quân đội Nga. Dù vậy, điện Kremlin vẫn quyết tâm tiếp tục cuộc chiến đã lỗi thời này.

Tờ báo trước hết nói về số phận không may của hàng trăm lính nghĩa vụ Nga, một số vừa mới bị động viên, tập trung tại một trường học ở Makiivka, lãnh thổ Ukraina bị Nga chiếm đóng. Nơi ở của họ trong một ngôi trường dĩ nhiên tốt hơn nhiều so với lều ngoài trời, đặc biệt là vào giữa mùa đông. Các bức tường gây ấn tượng sai lầm về tính kiên cố, số lượng lớn binh lính trong tòa nhà mang lại sự tự tin, kho đạn đầy ắp bên dưới củng cố ảo tưởng về sức mạnh.

Đó là đêm giao thừa và trong ba phút nữa mọi người có thể ăn mừng năm mới; thế nhưng không. Vào lúc 23g57, khi tên lửa đầu tiên đánh vào tòa pháo đài với độ chính xác cực kỳ, nơi này đã trở thành mồ chôn của họ. Bốn phút sau, tất cả đều đã chết…

Nhắc đến tiểu thuyết «Chiến tranh và hòa bình» của nhà văn Tolstoi, Libération tố cáo: «Quy mô thiệt hại của Nga ở Makiivka chỉ củng cố ý tưởng rằng, đối với Vladimir Putin, những người lính này chỉ là bia đỡ đạn trong một cuộc chiến tranh lỗi thời mà ông vẫn quyết tâm tiến hành».

Moscow đã nhanh chóng công bố con số 63 binh sĩ thiệt mạng trong vụ pháo kích (sau đó được điều chỉnh thành 89 người), nhưng theo Libération, có khả năng là đã có hàng trăm trường hợp thương vong – Ảnh vệ tinh cho thấy toàn bộ tòa nhà bị phá hủy, nên rất ít người ở bên trong có thể sống sót. Tuy vậy, ngay cả con số chính thức cũng gây sửng sốt trong một cuộc chiến tranh hiện đại, khi mà các trận đánh hiếm khi gây ra nhiều chết chóc như vậy.

Cuộc tàn sát này có thể khiến điện Kremlin xem xét lại các kế hoạch của mình không? Trước mắt có lẽ là không. Thậm chí ngược lại là khác.

Đối với Libération, chỉ huy Nga hành xử thiếu chuyên nghiệp, trang bị vũ khí yếu kém và quân lính thiếu kỷ luật đã bị phơi bày trước toàn thế giới, kể cả ở Nga. Trong cuộc chiến này, tuy đã có nhiều bài học, nhưng sẽ có hai giai đoạn trước và sau Makiïvka.

Hai nguyên nhân khiến Ukraine thành công

Do đâu mà Ukraine thành công như vậy trong vụ pháo kích vào trạm trú quân của lính Nga ở Makiivka? Trong bài «Bộ chỉ huy quân đội Nga quá chia rẽ nên không hiệu quả», nhà nghiên cứu Yohann Michel thuộc Viện Nghiên Cứu Chiến Lược Quốc Tế IISS đưa ra hai lý do chính.

Thành công của Ukraine có thể được giải thích bằng tầm quan trọng của viện trợ quân sự mà phương Tây cung cấp cho Kiev, cụ thể là hệ thống pháo phản lực Himars của Mỹ được dùng trong vụ tấn công vào Makiivka. Tuy nhiên, thành công đó cũng bắt nguồn từ nhiều vấn đề cơ cấu mà quân đội Nga phải đối mặt, gần một năm sau khi bắt đầu cuộc chiến xâm lược.

Điều được nhà nghiên cứu Yohann Michel ghi nhận là thái độ quá khinh địch của giới lãnh đạo Nga, đã phạm từ sai lầm này đến sai lầm khác tại Ukraine: «Sự tích lũy các sai lầm thực sự đáng kinh ngạc. Bộ tổng tham mưu Nga dường như không tính đến các biện pháp an ninh cần phải áp dụng kể từ khi Mỹ bàn giao Himars cho Ukraine. Các kho hậu cần hoặc kho đạn được bố trí công khai cách mặt trận vài km đã từng bị tấn công nhiều lần trong quá khứ. Hệ thống phòng không của Nga đôi khi thất bại. Có khả năng cao là những lỗi lầm này có liên quan đến thái độ coi thường của bộ tổng tham mưu Nga đối với kẻ thù của mình.»

(Tổng hợp từ Reuters, BBC, RFI)