Cuộc tranh luận về việc đưa vào Hiến pháp Tiếng Nói (Voice) của Thổ dân (Aboriginal) và dân đảo Torres Street đã bắt đầu sau khi đảng Tự do họp và Lãnh tụ Đối lập Peter Dutton tuyên bố ông không ủng hộ dự thảo từ ngữ của Chính phủ Lao động đưa ra về vai trò của dân bản địa (indigenous) trong hiến pháp Úc qua cuộc trưng cầu dân ý dự trừ sẽ tổ chức vào khoảng gần cuối năm nay.

Cũng cần nói rõ hơn về danh từ Indigenous, là danh từ gọi những người bản địa đầu tiên sống ở Úc, gồm người Aboriginal và người hải đảo Torres Strait. Lúc này, hai giống dân được coi là có một nền văn hóa liên tục sống hàng chục ngàn năm (khoảng 40 đến 60 ngàn năm) ở Úc Châu được gọi một cách chính thức là First Nations Peoples. Như vậy ở nước Úc hiện giờ, trên cách viết và nói, có ít ra là ba quốc gia (nations) gồm người Úc (Australians, bao gồm người da trắng và các người da màu khác khắp thế giới) tới định cư trên 200 năm qua.

Cuộc thăm dò mới nhất trong tuần này cho thấy có 54% người được hỏi ủng hộ Yes, có xuống khoảng 3% so với những cuộc thăm dò trước đây. Điều này chứng tỏ sự ủng hộ Yes không còn mạnh mẽ như trước.

Cuối năm ngoái, đảng Quốc gia đã tuyên bố không ủng hộ Yes. Đảng Tự do cứ ngần ngừ, yêu cầu Thủ tướng Lao động Anthony Albanese trả lời 15 câu hỏi Tự do đặt ra trước khi Tự do quyết định ủng hộ hay không.

Vào này Thứ Tư vừa qua, Thủ lãnh đảng Tự do cũng là Thủ lãnh Liên đảng Đối lập Peter Dutton tuyên bố ông không ủng hộ chủ trương của chính phủ Lao động và sẽ tích cự vận động nói Không trong chiến dịch chống Tiếng Nói đưa vào hiến pháp. Cựu Bộ trưởng Thổ dân Sự vụ gốc Thổ dân Ken Wyatt tuyên bố bỏ đảng Tự do vì đảng chống Tiếng Nói, nhưng hai cựu Thủ tướng Tự do John Howard và Tony Abbott tuyên bố ủng hộ chủ trương của Thủ lãnh Dutton.

Thế là “trận chiến” Yes và No bắt đầu. Những lời lẽ trong khi tranh luận có thể sẽ không còn lịch sự, phải chăng, tự chế hay “nhân văn” khi bên nào cũng nói “chính nghĩa” thuộc về họ.

Cựu Thủ tướng Howard chỉ trích lãnh tụ Thổ dân Noel Pearson đã nói những lời kinh khủng (terrible) khi ví Thủ lãnh Tự do Dutton là “một Juda phản bội đất nước chúng ta” đúng vào những ngày lễ Phục Sinh.

Cũng nên ghi nhận rằng, chưa bao giờ một cuộc trưng cầu dân ý ở Úc thành công mà không có sự ủng hộ của lưỡng đảng. Trong lịch sử, chỉ có 8 cuộc trưng cầu dân ý trong số 44 thành công.

Liệu Tiếng Nói của dân Bản địa sẽ như trong sa mạc khi Liên đảng Đối lập không ủng hộ cuộc trưng cầu dân ý do Chính phủ Lao động đưa ra? Sẽ chờ thêm vài tháng nữa, sẽ biết.

(TiVi Tuần-san)