Ủy ban Bầu cử Úc (AEC) cho biết đi bầu là bắt buộc. Nếu bạn không bầu, bạn có thể bị truy tố. Nếu bạn bầu nhiều hơn một lần, đó là một tội hình sự.

Bầu cử sớm

Ủy ban Bầu cử Úc cho biết tính đến cuối tuần qua, đã có khoảng 220,000 người đã bỏ phiếu với dự đoán sẽ có khoảng 4 triệu người bỏ phiếu trước ngày bầu cử chính thức là 2 tháng 7. Đây là một con số kỷ lục.

Bạn có thể bỏ phiếu sớm bằng cách tới bất cứ văn phòng nào của Ủy ban Bầu cử Úc trong nước. Bạn cũng có thể bỏ phiếu qua bưu điện nhưng phải xin đơn qua mạng hay tại văn phòng AEC. Để xin đơn bầu qua bưu điện, AEC phải nhận đơn xin của bạn trễ nhất là ngày 29.6.2016.

Vì vậy, bạn đọc nào còn muốn bầu qua bưu điện thì hãy xin đơn càng sớm càng tốt để còn nhận lá phiếu, điền và gởi cho AEC.

Những người không thể đi bầu trong ngày 2 tháng 7 mà muốn được bầu trước bằng đích thân đi bầu hay bầu qua bưu điện, nếu họ nằm trong những trường hợp sau:

– Đang ở bên ngoài đơn vị bầu cử đã ghi danh

– Ở xa phòng phiếu hơn 8 cây số

– Đang đi du lịch

– Không thể rời nơi làm việc để đi bầu

– Bệnh nặng, bất toại, sắp đến ngày sinh nở hay đang chăm sóc người vừa nói

– Là bệnh nhân nội trú và không thể bầu trong bệnh viện

– Có niềm tin tôn giáo ngăn cấm mình đến phòng phiếu

– Đang ở tù với án dưới 3 năm hay đang bị câu lưu

– Có lý do chính đáng lo ngại cho an ninh của mình

Thay đổi cách thức bầu cử Thượng viện

Mỗi lần bầu cử đều có những lá phiếu bất hợp lệ, không được đếm do cử tri cố ý hay vô tình vì không biết cách bầu.

Với lá phiếu bầu Hạ viện, không có gì thay đổi. Bạn phải điền số vào tất cả mọi ô có trong lá phiếu màu xanh lục, theo số thứ tự , từ số 1 cho ứng viên bạn thích nhất đến hết. Thí dụ có 8 ứng viên thì bạn phải đánh số từ 1 đến 8 theo sự lựa chọn của bạn.

Nhưng đã có sự thay đổi trong lối bầu cử Thượng viện kể từ lần này mà mục đích là để loại bỏ những đảng nhỏ hay ứng viên độc lập chỉ có quá ít phiếu bầu trực tiếp nhưng lại trúng cử nhờ phiếu nhường.

Nếu bạn bầu trên đường lằn (above the line), bạn phải đánh số vào ít nhất 6 ô. Bầu kiểu này, các ưu tiên (preferences) sẽ được chia theo thứ tự cho các ứng viên của các đảng hay nhóm nằm dưới đường lằn (below the line).

Các ưu tiên của bạn trước tiên sẽ được phân chia cho các ứng viên trong đảng hay nhóm của sự chọn lựa thứ nhất, sau đó cho những ứng viên trong đảng hay nhóm của sự chọn lựa thứ hai của bạn, và cứ như thế cho đến khi các ưu tiên của bạn được phân chia xong.

Nếu bạn bầu dưới đường lằn (below the line), bạn phải đánh số vào ít nhất 12 ô từ 1 đến 12. Khi bầu dưới đường lằn, các ưu tiên của bạn sẽ được phân phối cho những cá nhân ứng viên như được đánh số trên lá phiếu theo thứ tự lựa chọn của bạn.

Ủy ban Bầu cử Úc lưu ý bạn rằng bên ngoài phòng phiếu có các đại điện của các ứng viên có thể đưa cho bạn các thẻ làm cách nào để bầu (how-to-vote cards) đề nghị bạn bầu như thế này thế nọ nhưng bạn không cần phải nghe theo sự hướng dẫn của họ.

Tin tức cuối tuần qua cho biết có những người đi bầu sớm đã bầu sai. Thay vì đánh số ít nhất 6 ô ở lằn trên trong lá phiếu Thượng viện, họ chỉ đánh số 1 ô như ngày trước. Điều này chứng tỏ họ chưa được biết hay đọc thông tin mới mà cũng có thể họ chưa hiểu cách thức bầu mới trong lúc này, mặc dù Ủy ban Bầu cử Úc đã quảng cáo rất nhiều trên báo giấy, nhất là báo mạng (xem quảng cáo của AEC trên báo giấy và báo mạng TVTS).

Chưa phân thắng bại

Trong cuộc bầu cử lần này, thời gian vận động tranh cử quá dài, đến 8 tuần lễ. Các phe phái đã ra sức vận động, đưa ra các chủ trương để thu hút lá phiếu cử tri đồng thời tấn công phe đối lập.

Những đảng nhỏ đang lên như Nick Xenophon Team cũng không tránh khỏi “tên bay đạn lạc” vì vị thượng nghị sĩ Nam Úc độc lập nổi tiếng nay có thể sẽ trở thành một người cầm cán cân quyền lực ở Thượng viện sau cuộc bầu cử đầu tháng này.

Người ta đồ đoán đảng mới của ông có thể sẽ chiếm 3 ghế ở Thượng viện mới được bầu lại hoàn toàn sau khi lưỡng viện quốc hội bị Thủ tướng Malcolm Turnbull giải tán. Những ứng viên độc lập sẽ khó trở lại ngồi ở trên dãy ghế màu đỏ trong khi đảng Xanh và Nick Xenophon Team có thể sẽ cho phép đảng nào trong hai đảng lớn được cầm quyền nếu Liên đảng và Lao động không có quá bán phần số ghế ở Hạ viện để cầm quyền. Một chính phủ thiểu số như của bà Julia Gillard năm 2010 là một tai họa cho đất nước.

Chuyện “tên bay đạn lạc” vừa nói là việc Thượng nghị sĩ Xenophon nhìn nhận ông đã quên không khai ông là giám đốc của một công ty do người cha của ông thành lập, một công ty mà theo báo The Australian, đã từng thiếu nợ Sở Thuế Úc vì chưa trả nợ thuế công ty $2.5 triệu và xây một cao ốc chứa các du học sinh mà sau đó trở thành khu nhà ổ chuột, xóm nhà lá (illegal slums).

Ban đầu TNS Xenophon bác bỏ, nhưng sau khi kiểm tra lại, ông nhìn nhận đã quên khai cho quốc hội. Vụ “sơ suất” này làm cho vị thượng nghị sĩ khá bối rối nhưng dù đảng mới của ông chỉ chiếm 3% số phiếu toàn quốc, cuộc thăm dò của Newspoll vào cuối tuần rồi cho thấy đảng của Xenophon chiếm đến 29% trong toàn tiểu bang Nam Úc. Ngay cả cái ghế an toàn Mayo của cựu Bộ trưởng Tự do Jamie Briggs cũng có thể rơi vào tay đảng của ông Xenophon, giúp đảng ông có thêm quyền lực ở Hạ viện.

Còn hai chính đảng lớn thì sao?

Thủ tướng Turnbull đã phải nhìn nhận cuộc bầu cử này vẫn còn bất phân thắng bại mặc dù có lúc ông tin rằng Liên đảng sẽ trở lại cầm quyền. Tuy nhiên vụ ông tổ chức mời các lãnh tụ Hồi giáo đến dinh thủ tướng ở Sydney để ăn mừng lễ mùa chay Ramadan của người Hồi giáo chấm dứt đã bị phê phán vì trong nhóm này có lãnh tụ được coi là quá khích về mặt xã hội và tín ngưỡng.

Hôm Chủ Nhật vừa rồi, Thủ lãnh Đối lập Bill Shorten đã chính thức ra mắt cuộc tranh cử tại Sydney với sự hiện diện của 3 vị cựu thủ tướng Lao động. Ông Shorten tuyên bố cuộc bầu cử lần này sẽ là “cuộc trưng cầu dân ý về Medicare”. Ông tuyên bố sẽ giữ nguyên hệ thống medicare hiện nay. Ông cũng hứa nếu thắng cử, sẽ cho bỏ phiếu về vấn đề đồng tính trong vòng 100 ngày. Lao động cho rằng chương trình trưng cầu ý dân vào năm tới về vấn đề hôn nhân đồng tính là một sự phí phạm tiền của người thọ thuế.

Thủ lãnh Lao động đã hứa chi bộn tiền vào nhiều lãnh vực khác nữa, những chính sách xem ra được lòng cử tri nhưng không biết sẽ lấy tiền đâu mà chi, nếu không tăng thuế.

Ra vẻ hoảng hốt trước tuyên bố của Shorten, ông Turnbull nói: “Medicare sẽ không bao giờ bị giải tư, không bao giờ. Bất cứ thành phần nào trong dịch vụ y tế Medicare đang được chính phú thi hành, sẽ được chính phủ duy trì nguyên trạng trong tương lai”.

Cho rằng ông Shorten tạo nên sự sợ hãi vô căn cứ, ông Turnbull cáo buộc: “Những gì Bill Shorten đang làm là tuyên truyền sự dối trá ngoài tưởng tượng”.

Theo báo The Australian phát hành Thứ Hai đầu tuần này, hai đảng ngang ngửa nhau. Phiếu sơ bộ của Liên đảng tăng 1% lên 41% và Lao động cũng tăng 1% lên 36%. Nhưng sau khi chia phiếu ưu tiên, hai đảng có tỉ lệ 50-50 phần trăm. Tỉ lệ dành cho vai trò làm thủ tướng được ưa thích đối với ông Turnbull là 46% và ông Shorten là 36%.

Mặc dù phiếu ủng hộ dành cho Liên đảng đã mất đi rất nhiều, nhưng Liên đảng sẽ còn được cơ hội cầm quyền nếu chỉ mất đi 14 ghế hiện đang nắm giữ.

Cuộc tranh cử hứa hẹn sẽ có những pha gay cấn, bất ngờ trong tuần lễ cuối cùng.

(Trích báo in TVTS số 1578 ngày 22.6.2016)