Một quyết định mang tính bước ngoặt của Tối cao Pháp viện (TCPV) có thể dẫn đến một cuộc cải tổ đáng kể về cách chính quyền tiểu bang và liên bang ở Úc quản trị tài chính của họ, bao gồm cả thuế và lệ phí.

TCPV gần đây đã vô hiệu hóa thuế đánh vào xe hơi điện do tiểu bang Victoria áp đặt, với lý do thiếu thẩm quyền pháp lý đối với loại thuế đó. Quyết định này đã nhận được sự ủng hộ nhiệt tình của các nhà bảo vệ môi trường và những người đam mê xe điện, những người dự kiến sẽ tiết kiệm được trung bình $380 mỗi năm nhờ việc bãi bỏ thuế.

Phán quyết này, phán quyết đầu tiên trong nhiều thập kỷ nhằm xem xét kỹ lưỡng điều khoản 90 của Hiến pháp, trong đó nêu rõ quyền hạn đánh thuế của chính phủ liên bang, mang những hàm ý rộng lớn hơn. Tòa án đã bỏ phiếu với tỷ lệ 4-3 chống lại nỗ lực của chính phủ Victoria nhằm bù đắp thu nhập từ thuế nhiên liệu đang giảm bằng cách đánh thuế người lái xe điện. Tòa án coi khoản thuế này là “tiêu thụ đặc biệt” chứ không phải là thuế, khiến nó vi hiến.

Sự khác biệt giữa thuế tiêu thụ đặc biệt và thuế mang tính chất pháp lý nhưng hàm ý của nó rất đáng kể. Đối với chính quyền các tiểu bang, điều đó có thể đồng nghĩa với việc mất khả năng thu doanh thu đáng kể từ các nguồn như tiền bản quyền khai thác, phí quản lý chất thải và phí đường bộ, có khả năng dẫn đến thiếu hụt ngân sách đáng kể.

Phó giáo sư Mark Humphrey-Jenner của Trường Kinh doanh UNSW lưu ý rằng “thuế trước bạ và thuế đất đai” sẽ là nguồn thu chính còn lại của chính quyền các bang nếu các khoản khác bị loại trừ. Ông nhấn mạnh rằng điều này có thể tạo ra những thách thức đáng kể trong ngắn hạn khi chính quyền các bang nỗ lực giải quyết các mối lo ngại về ngân sách.

Khi chính quyền các tiểu bang tham gia nhiều hơn vào cơ sở hạ tầng và dịch vụ xã hội, họ ngày càng vay nhiều tiền hơn để tài trợ cho những sáng kiến này. Ví dụ, ngân sách gần đây nhất của Victoria đã tạo ra thêm 2 tỷ đô la thông qua thuế nợ.

Quyết định của tòa án gây ra nghi ngờ về các biện pháp thu ngân sách theo kế hoạch của chính quyền tiểu bang, chẳng hạn như đề xuất thu phí sử dụng đường bộ của Tây Úc.

Phán quyết đã dẫn đến việc đánh giá lại mức độ áp dụng rộng rãi của nó.

Bộ trưởng Ngân khố  Tim Pallas của Victoria tuyên bố rằng phán quyết về thuế về cơ bản làm thay đổi cách thức tăng doanh thu trong tiểu bang.

Quyết định này đã thúc đẩy các cuộc thảo luận về khả năng thiếu hụt ngân sách nhà nước và các giải pháp khắc phục nhanh chóng như tăng phí đăng bộ xe. Hiệp hội Xe hơi Úc coi phán quyết này là cơ hội để cải cách đáng kể thuế liên bang, đặc biệt khi các nguồn thu truyền thống như thuế xăng dầu suy giảm.

Theo Humphrey-Jenner, cách giải quyết khả thi nhất có thể liên quan đến việc chính phủ liên bang sao chép và phân phối lại các loại thuế hiện có của tiểu bang, có khả năng giảm sự trùng lặp và mâu thuẫn giữa các tiểu bang.

Bộ trưởng Ngân khố Liên bang Jim Chalmers bày tỏ sự quan tâm đến việc khởi xướng một cuộc đối thoại quốc gia về cải cách thuế, thừa nhận tính chất gây tranh cãi của vấn đề và hậu quả đối với cơ sở thuế ở cả hai cấp chính

quyền.

Chính phủ New South Wales đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về khả năng mất hàng tỷ đô la doanh thu sau quyết định của TCPV  bãi bỏ thuế xe điện ở Victoria. Thủ hiến NSW Chris Minns đã thông báo với quốc hội bang rằng phán quyết này đã khiến mọi người bất ngờ.

Quyết định này dự kiến sẽ cản trở các kế hoạch ở New South Wales và Tây Úc áp dụng phí sử dụng đường bộ từ năm 2027, nhưng nó có thể gây nguy hiểm cho các khoản thuế khác do tiểu bang khác  áp đặt. Ông Minns tuyên bố: “Chúng tôi sẽ cần phân tích phán quyết và sau đó tham gia thảo luận với chính phủ liên bang về cách chúng tôi sẽ tài trợ cho các dự án đường bộ trong tương lai trên khắp NSW”.

Victoria được tất cả các bang và vùng lãnh thổ ủng hộ trong vụ kiện này.

Bộ trưởng Lãnh thổ Thủ đô Úc, Andrew Barr, cho biết quyết định này “sẽ có tác động đến các mối quan hệ tài chính liên bang”.

Bộ trưởng Giao thông bóng tối liên bang, Bridget McKenzie, nói rằng “mỗi ngày trôi qua, hệ thống thuế nhiên liệu hiện tại ngày càng trở nên kém công bằng hơn khi những người giàu ở nội thành của chúng ta có thể từ chối trả tiền đường bằng cách mua xe điện”.

Lãnh đạo Đảng Xanh liên bang, Adam Bandt, đã cảnh báo chính phủ Albanese không nên áp dụng thuế xe điện liên bang để đáp lại quyết định này.

Người phát ngôn của Bộ trưởng Ngân khố Jim Chalmers cho biết chính phủ đang tìm kiếm lời khuyên về các vấn đề “phức tạp” mà nó nêu ra: “Chúng tôi đang tập trung vào việc đưa thêm nhiều xe điện vào đội xe và chúng tôi có kế hoạch thực hiện điều đó, bao gồm cả việc khuyến khích mua xe điện thông qua việc miễn thuế phúc lợi phụ (FBT) và thuế nhập khẩu”.