Trong chương trình  Thời Sự Trong Tuần (TSTT) trên youtube của tvtsonline ngày19/3/2025 vừa qua, có một comment của một khán thính giả như sau: “Sao hai anh không nói về buổi lễ động thổ xây dựng viện bảo tàng người Việt ở Sunshine vào ngày Chủ Nhật 16/03/2025 vừa qua… Nên vì cái chung của người Việt tự do, Ok?”.

Đây không phải là cái chung, mà là cái riêng của một nhóm người, của một công ty mang tên Vietnamese Museum Community.

Chương trình TSTT đã từng đề cập nhiều lần sự tranh chấp giữa Cộng đồng NVTD-Victoria) và công ty Viện Bảo tàng Việt Nam (Vietnamese Museum Autralia Ltd). Công ty có đăng bạ thêm một tên khác bằng tiếng Việt nhưng ít dùng và ít người biết, đó là “Viện Bảo tàng Người Việt Tự do Úc Châu”, chẳng ăn nhập gì với cái tên “chính thức”  bằng tiếng Anh đối với công chúng.

TSTT cũng đã từng cho rằng, thà đừng có cái viện bảo tàng này thì tốt hơn cho cộng đồng vì dự án Trung tâm Sinh hoạt Văn hóa và Bảo tàng của Cộng đồng NVTD- Victoria (CĐ) đã được chuyển sang cho Công ty Viện Bảo tàng (VBT) một cách sai trái, trái với nội quy CĐ như bản tường trình của Ủy ban Tái xét Dự án Trung tâm Sinh hoạt Văn hóa và Bảo tàng đã công bố với đồng hương vào năm 2023 và đã được gởi cho Thủ hiến Daniel Andrews khi ông đến dự một cuộc phỏng vấn tại tòa soạn TVTS.

Cho đến nay, dù Ban Chấp hành CĐ đã ngưng việc tiến hành khởi kiện VBT nhưng có lẽ sự việc vẫn chưa yên. Sự ra đời của VBT này tạo ra ba phe nhóm trong cộng đồng (Cờ Vàng): VBT, Ban Chấp hành CĐ, và nhóm Xã hội Dân sự (nhóm này chống VBT và cả BCH CĐ vì chống cách thức đòi lại dự án VBT).

Người ta nói rằng, chính giấc mơ viện bảo tàng đã tạo một Cộng đồng từng gắn kết với nhau trở thành ba phe chống nhau, một thứ “tam quốc chiến” trên không gian mạng.

Theo báo cáo của Ủy ban Tái xét Dự án, một cuộc thăm dò của Cộng đồng NVTD-Vic khi bắt đầu dự án cách đây nhiều năm cho biết ít người Việt Nam đi thăm các viện bảo tàng. Đó là một thực tế.

Một cái “viện bảo tàng có tầm vóc quốc tế” với ngân quỹ khoảng $20 triệu (vừa được chính phủ Victoria bơm thêm $2 triệu) liệu có thu hút người Việt đến xem không? Xem cái gì trong đó? Có bao nhiêu thứ là của người tị nạn, nạn nhân cộng sản để trưng bày? Liệu là đồ thật chính hiệu hay chỉ là phục chế hoặc nhái lại? Về lịch sử, sẽ trưng bày cái gì của Việt Nam, nếu có? Chúng đến từ đâu với cái tên mơ hồ “Viện Bảo tàng Việt Nam tại Úc”? Vì Việt Nam này là Việt  Nam nào? Chỉ cái tên mà thôi, cũng thấy có vấn đề. Danh chánh, ngôn thuận.

Đó là chưa kể với số tiền $20 triệu, không tránh lắm chuyện xảy ra. Sẽ có tranh giành quyền hành trong nội bộ VMA không?

Cộng đồng khoảng hai triệu người Việt tại Mỹ từ lâu có vài viện bảo tàng nhưng  không thể có tầm vóc quốc tế như ở Úc. Một cộng đồng 120,000 người không có một trung tâm sinh hoạt cho khang trang, lại lấy tiền đó mà làm cái viện bảo tàng đến $20 triệu đô la là hoang phí tiền đóng thuế của người dân và của đồng hương. Có cần khoe khoang như thế không? TVTS có lần hỏi một người trong Hội đồng Quản trị VMA tại sao không lấy tên VBT tị nạn VN hay VBT thuyền nhân VN, thì được trả lời, lấy tên tị nạn, thuyền nhân khó xin funding. Thật là khôn ngoan!

Sau “tam quốc chiến” sẽ là gì? “Thiên hạ” về tay ai? VBT Việt Nam tại Úc mai sau sẽ thuộc về ai? Và trong đoản kỳ, mang lại tiếng tốt hay tiếng xấu cho người Việt tị nạn, thời gian sẽ trả lời, không lâu đâu.

(Trích etvts.com.au số 2027 phát hành Thứ Tư 02/04/2025)