Tuần thế giới dân chủ mất hai lãnh tụ có khả năng, cương quyết đối đầu với những quốc gia độc tài. Một người chỉ bị mất chức, nhưng một người mất mạng. Một người bị chính các đồng chí ép buộc từ chức đã lâu, nhưng một người từ chức rồi vẫn bị giết. Cả hai vị này đều chống Trung Cộng (TC) ra mặt, nhưng trước hết nói về TC.

Sau khoảng ba năm quan hệ hai nước Úc-Tàu đóng băng và Bắc Kinh áp đặt một sự trừng phạt có tính cách cưỡng ép lên $20 tỉ hàng xuất cảng của Úc –một điều mà Úc đang kiện Bắc Kinh ra trước Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) mà TC được vào hưởng sau khi “mở cửa”- tháng 6 vừa qua tại Diễn đàn Shangri-La ở Singapore, lần đầu tiên Bộ trưởng Quốc phòng TC có cuộc gặp gỡ với Bộ trưởng Quốc phòng Úc bên lề hội nghị. Người ta cho rằng đó là dấu hiệu tốt để khởi động mối quan hệ vì  cả ba năm qua, TC đã thẳng thừng từ chối đề nghị nói chuyện của các cấp bộ trưởng hai bên, ngạo mạn đến không thèm nhấc điện thoại vì nghĩ Úc quá lệ thuộc vào họ.

Trước đó, Bộ trưởng Thương mại hai bên đã không thể ngồi nói chuyện bên lề hội nghị của tổ chức WTO tại Geneva, khiến Ngoại trưởng Úc Penny Wong không đưa ra trước lời ngỏ ý nói chuyện với Ngoại trưởng Vương Nghị tại phên họp cấp bộ trưởng ngoại giao khối G-20  tại đảo Bali, Nam Dương. Nhưng hôm Thứ Sáu tuần qua, hai người cũng đã gặp nhau, nhưng thay vì nhắc lại 14 yêu sách và than phiền như đại sứ TC ở Canberra, Bắc Kinh muốn Canberra phải đáp ứng bốn yêu sách trước khi nối lại quan hệ giữa hai bên.

Thứ nhất, Úc phải coi Tàu là một đối tác chứ không phải đối thủ. Thứ hai, hai bên phải tìm sự đồng thuận trong khi quên đi sự khác biệt. Thứ ba, Úc phải chống lại sự lèo lái của nước đệ tam (mà không nói rõ Mỹ). Thứ tư, hai nước phải  xây dựng một quần chúng hỗ trợ sự tích cực và thực tế. Đưa ra bốn yêu sách như là một điều kiện tiên quyết để nối lại quan hệ là một điều Chính phủ Morrison trước đây đã luôn luôn tuyên bố không chấp nhận và Chính phủ Anthony Albanese hiện nay cũng bác bỏ. Ngoại trưởng Wong sau buổi họp đã tuyên bố “chúng ta vẫn còn một con đường dài để đi và con đường dài này có rút ngắn lại hay không, tùy ông Vương Nghị. Nước Úc vẫn tiếp tục đòi TC trả tự do cho hai công dân Úc-  nữ phát thanh viên truyền hình Cheng Lei và nhà báo Yang Hengjun hiện còn bị giam giữ ở TC. Rõ  ràng cái não trạng nước lớn và độc tài không thay đổi.

Trở lại Âu Châu, Thủ tướng gây nhiều tranh luận Boris Johnson đã thoát bị Quốc hội bất tín nhiệm, nhưng khi bị các bộ trưởng trong nội các lần lượt từ chức, ông đã phải phủ phục bởi như ông nói “trong chính trị không ai là không thể thay thế” và “các bạn biết tôi buồn như thế nào khi phải từ bỏ công việc tốt nhất trên thế giới, nhưng đây là lúc ra đi”.

Người ta thường nói, lắm tài lắm tật, Boris Johnson có nhiều tật xấu, chẳng phải vì mái tóc vàng bù xù không bao giờ chải hay vuốt cho thẳng mà do tiệc tùng lu bù, vi phạm chính luật lệ do mình đề ra trong đại dịch Covid-19, bị phạt hành chánh nhưng bù lại ông là một lãnh tụ mạnh mẽ trên trường quốc tế. Ông cho người Hồng Kông được di cư sang Anh khi Tập Cập Bình bắt bớ. Ông là lãnh tụ Âu Châu cứng rắn nhất với Nga và viện trợ cho Ukraine nhiều nhất. Ông rút Anh ra khỏi Liên Âu nhưng làm cho Liên Âu xích lại gần Mỹ hơn so với thời Tổng thống Donald Trump. Và dĩ nhiên không quên công ông dẫn nước Anh ra khỏi đại dịch Covid-19.

Sự ra đi của Boris Johnson hoàn toàn khác với cựu Thủ tướng Shinzo Abe. Ông bị một người đàn ông 41 tuổi đứng sau lưng bắn chết hôm Thứ Sáu khi ông đang phát biểu tại buổi vận động cho đảng của ông trong cuộc tranh cử Thượng viện vào Chủ Nhật sắp tới. Vị cựu thủ tướng 67 tuổi là người làm thủ tướng lâu nhất ở Nhật, vẫn còn ảnh hưởng trong đảng và biết đâu sẽ tái tranh cử. Nhưng những viên đạn oan nghiệt của Tetsuya Yamagami đã lấy đi mạng sống của ông khiến cả thế giới kinh hoàng, thương tiếc. Ngay cả những đối thủ như Tổng thống Vladimir Putin và Chủ tịch Tập Cận Bình cũng gởi lời chia buồn, dù ông là người đưa nước Nhật trở lại cường quốc quân sự sau cuộc bại trận ở Đệ nhị Thế chiến.

Xã luận báo giấy TVTS số 1894, ngày 13.7.2022