Elizabeth là con người của định mệnh. Sinh ra trong gia đình hoàng gia Windsor nhưng không hẳn sẽ là người nối nghiệp giòng họ triều đại này.  Năm 1936, cha của Elizabeth là một hoàng tử đã trở thành Vua George VI khi người anh là Vua  Edward VIII thoái vị sau 10 tháng làm vua vì ông cưới một phụ nữ đã ly dị, tạo ra cuộc khủng hoảng hiến pháp bởi vua cũng là giáo chủ Anh giáo mà Giáo hội Anh không chấp nhận nhà vua cưới một người đã ly dị chồng.

Người em trai lên nối ngôi trở thành Vua Geroge VI. Năm 1952, trong khi đi du lịch cùng chồng ở ngoại quốc, được tin người cha mất, vị công chúa 25 tuổi trở về thọ tang cha và trở thành Nữ hoàng Elizabeth II. Tuy chỉ là sự tình cờ của định mệnh, nhưng nữ hoàng đã chứng tỏ tinh thần trách nhiệm và nghĩa vụ ngay từ khi còn nhỏ. Người ta không thể quên hình ảnh thiếu nữ Elizabeth ngồi trước máy vi âm cạnh cô em Margaret đọc một thông điệp củng cố tinh thần nhân dân Anh trong Đệ nhị Thế chiến qua hệ thống phát thanh.

Và sau khi lên ngôi cho đến ngày qua đời, trải dài 70 năm phụng sự cho đất nước với tư cách là vị nữ hoàng và cũng là “người đầy tớ” (your servant, lời của chính nữ hoàng), Elizabeth II đã tận tụy phục vụ cho đất nước cho đến hơi thở cuối cùng. 48 tiếng đồng hồ trước khi bà qua đời, nữ hoàng đã tiếp và ủy nhiệm Ngoại trưởng Liz Truss làm thủ tưởng, vị thủ tướng thứ 15 trong triều đại của bà.

Là một quân vương nhưng cuộc đời của bà là để phục vụ nên con người kỷ luật của bà toát ra một sự khắc kỷ, có lúc trông lạnh lùng trong quan hệ với con cái, cháu chắt nhất là đối với người con dâu, Công chúa Diana. Cái chết bất ngờ của Diana tưởng như sẽ đánh dấu sự sụp đổ của triều đại Windsor mà thật ra cũng chẳng phải lỗi của bà.

Cách đây 25 năm, ngày 31.8.1997 Công chúa Diana đã chết vì tai nạn xe hơi cùng người bạn trai Dodi al Fayed. Dù ly dị chồng, nhưng Diana vẫn được người dân Anh yêu mến vì nét đẹp trời cho của công chúa và nhất là công tác từ thiện cũng như hoàn cảnh được cho là bị từ khước bởi hoàng gia. Cho nên gần cả tuần lễ im lặng trước cái chết của con dâu cũ, nữ hoàng đã bị công kích dữ dội bởi báo chí cũng như người dân. Nữ hoàng nghĩ rằng bổn phận của bà là lo cho các cháu mà không chịu quan tâm đến vai trò của mình là mẹ chồng cũ của một người mà dân Anh đặt cho danh hiệu là Công chúa của Nhân dân (People’s Princess). Thái tử Charles vốn bị công chúng có ác cảm vụ lăng nhăng với người tình cũ Camilla, yêu cầu phải tổ chức quốc táng cho Diana tại tu viện Westminster Abbey.

Ngày trôi qua trong im lặng, tờ The Sun đã phải nổi giận viết trong bài xã luận: “Cả hoàng gia không một ai mở ra một lời nói, cũng chẳng có ai trong họ đổ ra một giọt nước mắt ở nơi công cộng. Làm như không có người nào trong hoàng gia có trái tim”. Người ta không hiểu rằng nữ hoàng và hoàng gia là những con người quy tắc, khắc kỷ, không biểu lộ cảm xúc ra bên ngoài dù đau đớn đến mức nào. Vì thế họ tức giận hơn thấy cờ rũ ở các công sở nhưng ở Điện Buckingham thì không. Một cố vấn hoàng gia cho rằng theo nghi thức, cung điện chỉ treo cờ hoàng gia (Royal Standard) khi có nữ hoàng và không bao giờ treo nửa cột, ngay cả khi vua cha là George VI qua đời.

Nhưng bởi vì Diana đã là Công chúa của Nhân dân, hoàng gia phải thay đổi lập trường. Họ đã cho treo quốc kỳ (Union flag) nửa cột và tổ chức đám tang theo nghi thức quốc tang. Nữ hoàng sau đó đọc diễn văn tỏ lòng thương tiếc trước cái chết của Diana và ca ngợi hết mình con dâu cũ. Hôm lễ tang, khi đoàn xe chở linh cữu Diana đi qua trước Điện Buckingham, người ta thấy nữ hoàng đứng trước cổng cúi đầu xuống. Đây là lần đầu tiên cho đến khi chết, người ta thấy nữ hoàng cúi đầu ở nơi công cộng. Nữ hoàng biết lắng nghe và tỏ ra khiêm nhượng.

25 năm còn lại sau này, với nụ cười tươi sáng và thân thiện, nữ hoàng đã lấy lại niềm yêu mến của nhân dân Anh, cứu vãn ngai vàng của giòng họ Windsor. Một giòng họ với một vị quân vương ngồi lâu nhất trong lịch sử Anh. Một người được cả thế giới ngưỡng mộ. Cả một đời tận tụy phục vụ trong tinh thần trách nhiệm.

(Xã luận báo giấy TVTS số 1903 phát hành ngày 14.9.2022)