Một tuần lễ trôi qua kể từ khi Tổng thống Nga Vladimir Putin đọc diễn văn tuyên bố lệnh tổng động viên một phần (gọi 300,000 lính trừ bị) để chiến đấu chống lại “bọn phát xít” đang cầm quyền ở Ukraine, được tây phương hỗ trợ đồng thời cảnh báo Nga sẵn sàng sử dụng mọi vũ khí có trong tay kể cả nguyên tử. Đây không phải là lần đầu tiên bạo chúa Putin động binh và dùng vũ khí nguyên tử đe dọa. Cách đấy đúng 7 tháng Putin cũng đã lên truyền hình đọc bài diễn văn dài giải thích lý do Nga cho quân đóng dọc biên giới hai nước tràn sang Ukraine tổng tấn công nước láng giềng, gây một cuộc chiến kéo dài đã 7 tháng bất phân thắng bại, dù trước đó Nga và tây phương tin rằng chỉ  nội trong vài ngày (theo Nga) hay vài tuần (theo các chiến lược gia tây phương) chế độ ở Kiev sẽ sụp đổ, và Nga sẽ dựng một chính phủ bù nhìn hay sát nhập như đã làm với bán đảo Crimea tám năm về trước.

Nhưng thiên bất dung gian, hay nói đúng hơn dân Ukraine quá anh hùng và vị lãnh đạo của họ quá bất khuất nên tây phương đã đổ tiền và vũ khí vào cho Ukraine cầm cự thay vì cho máy bay đưa Tổng thống Volodymyr Zelensky ra ngoại quốc thành lập chính phủ lưu vong. Và sau hơn sáu tháng cố thủ, quân Ukraine bắt đầu phản công, chiếm lại nhiều thành phố, thị trấn, làng thôn với diện tích đã lên đến 9,000 cây số vuông. Thật là ngoạn mục! Bởi vậy Putin phản ứng bằng cách ra lệnh động viên với con số tạm thời (một phần/ partial mobilisation) nhưng rất có thể sẽ tổng động viên (toàn phần) tới 2 triệu lính.

Vì Putin nướng quân qua “chiến dịch quân sự đặc biệt” và làm cho nền kinh tế bại lụn, vũ khí (quy ước) cạn dần mà Trung Cộng không tiếp tế nên phải mua của Bắc Hàn và Iran, ông ta phịa rằng Nga đang bị đe dọa bởi vài lãnh đạo khối NATO nói họ sẽ dùng vũ khí nguyên tử. Điều này có nghĩa Putin sẽ ra tay trước hầu giải quyết dứt điểm (như Mỹ thả bom nguyên tử ở Nhật năm 1945)  hơn là với chiến tranh quy ước có thể còn kéo dài nhiều năm. Nếu dân Nga không nổi dậy như cuộc đảo chánh năm 1991 tại Liên Xô, ủng hộ một lãnh đạo khác hay quân đội Nga không lật đổ Putin, và vì Putin quá tuyệt vọng và sợ bị mất mặt, bạo chúa này có thể bị cám dỗ dùng bom nguyên tử chiến lược. Và như thế đại chiến thứ ba xảy ra! Âu Châu và một phần nhân loại sẽ bị tiêu diệt bởi kho vũ khí nguyên tử mà Nga, Mỹ, Anh, Pháp và Trung Cộng… hiện đang sở hữu.

Tổng thư ký Liên hiệp quốc Antonio Gutteres đã lên tiếng chỉ trích sự đe dọa vũ khí nguyên tử là điều “hoàn toàn không thể chấp nhận” và lên án việc Nga sát nhập một phần lãnh thổ Ukraine  là “vi phạm hiến chương Liên hiệp quốc và công pháp quốc tế” và nói rằng trước mắt “thế giới sẽ lâm vào cảnh thiếu hụt lương thực trầm trọng do chiến tranh ở Ukraine.

Sự việc Putin ra lệnh động viên, sát nhập lãnh thổ Ukraine diễn ra khi Đại hội đồng Thường niên LHQ lần thứ 77 đang diễn ra tại New York. Đại diện các quốc gia từ tổng thống, thủ tướng đến các ngoại trưởng đã liên tiếp đăng đàn lên án Nga hay kêu gọi hai nước thương lượng. Ngoại trưởng Trung Cộng Vương Nghị dùng diễn đàn này để cáo buộc Mỹ khuyến khích Đài Loan trung lập và nói rằng chừng nào Đài Loan chưa trở về “đất mẹ” thì không có hòa bình ở Eo biển Đài Loan. Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov nhân dịp này lấy điểm bằng cách lên án “Mỹ đang đùa với lửa về vấn đề Đài Loan”. Mặc dầu Tập Cận Bình  hồi tháng 2  tuyên bố quan hệ Nga-Tàu gắn bó hơn cả đồng minh và  không gì lay chuyển, Trung Cộng đã công khai  thúc dục  Nga và Ukraine nói chuyện để chấm dứt chiến tranh. Ấn Độ cũng vậy, Thủ tướng Narendra Modi yêu cầu hai nước ngưng chiến như ông đã nói với Putin tại Thượng đỉnh Hợp tác Thượng Hải ở nước Uzbekistan hồi gần đây.

Tại Đại hội đồng Liên hiệp quốc, giống Ngoại trưởng Úc đề nghị mở rộng Hội đồng Bảo an,  Ngoại trưởng Nga đề nghị cho Ấn Độ và Trung Cộng vào thay vì  chỉ 5 ghế thường trực hiện nay, nhưng điều này đã không khiến Dehli và Bắc Kinh hỗ trợ cuộc chiến. Gió đã thay chiều, nhưng chúng ta không thể bỏ qua những lời tuyên bố của Putin, rằng ông ta không nổ hay ba hoa về khả năng nguyên tử của Nga. Vì Putin hy vọng sẽ “thắng” nếu dùng  vũ khí nguyên tử.

(Xã luận báo giấy TVTS số 1905 phát hành ngày 28.9.2022)